Türkiye’nin ilk kadın diplomatı unvanına sahip olan Adile Ayda, akademik dünya içinde genel olarak dünya çapında bir Türkolog ve Türkiye’de kadın haklarının önde gelen savunucularından birisi olarak tanınmaktadır.
İlk diplomat unvanını alarak kadınlara diplomasinin yolunu açan Yazar, senatör, diplomat ve akademisyen Adile Ayda, bir öncü, Türk kadınının en nitelikli örneklerindendir.
Adile Aydan, Rusya’daki Müslümanların/Türklerin milli varlığını korumak için mücadele eden idealist bir siyasetçi, Yazar ve hukukçu Prof. Dr. Sadri Maksudi Arsal ile Kamile Hanımın kızıdır. 1912’de Sankt-Peterburg'ta dünyaya geldi. İlköğrenimini Paris’te tamamladı. Ailesiyle birlikte Avrupa’dayken, aldığı eğitimle ileri düzeyde yabancı dil öğrendi. Siyasetçi yönü ve Türk kimliği, Türk dili gibi konularda yazılar yazan babasının düşüncelerinden etkilendi. Ortaöğretimi ve Lisesi eğitimini Türkiye’de tamamladı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve AÜ Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Fransız Filolojisi bölümünden mezun oldu.
İLK KADIN DİPLOMAT OLARAK TARİHE GEÇTİ
1930’larda Dışişleri Bakanlığı, erkeklerin dünyası olarak görülmekteydi. Nitekim İngiltere, İtalya ve İspanya’da kadınları diplomasiden uzak tutsalar da Türkiye’de Adile Ayda, 1932 yılında Dışişleri Bakanlığı’nda memur olarak atandı. 1932’de Türkiye’nin ilk kadın diplomatı olarak tarihe geçse de İsmet İnönü’nün 1934’da kadınların yurtdışı görevlere atanmasını yasaklayan yasayı yürürlüğe sokmasıyla bu görevinden istifa etti. Adile Hanım, diplomasi dünyasından uzak kaldığı dönemlerde, 1943-1957 yılları arasında Ankara Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi’nde akademisyenlik yaptı. 1957’de bu yasa kaldırılmasıyla tekrar Dışişleri Bakanlığı’na döndü. Lahey, Belgrad ve Roma elçiliklerinde diplomat görevlerinde bulundu. 1958’de BM Genel Kurulu’na delege, 1959’da Lahey ve 1961’de Belgrad Büyükelçilikleri müsteşarı, 1963’te Kültür İşleri Genel Müdür Yardımcılığı görevlerinde bulundu. 1966’da, İtalya Devleti’nden ‘Liyakat Nişanı’ aldı. 967’de, Roma'ya elçi olarak tayin edildi.
SENATÖR OLARAK SEÇİLDİ
TC. Roma Büyükelçiliği'nde elçi-müsteşar görevinde iken Fransızca ve Türkçe olarak yazdığı eserlerde Etrüsklerin Proto-Türk olduğu görüşünü işledi.1971’de Ankara'ya, bakanlık müşaviri olarak döndüğü yıllarda, Tercüman gazetesi ve Hisar dergisinde sanat ve edebiyat üzerine yazıları yayımladı. “Yahya Kemal'in Fikir ve Şiir Dünyası”, “Böyle İdiler Yaşarken”, “Bir Demet Edebiyat” başlıklı eserlerin yazarıdır.1976’da, Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk tarafından Kontenjan senatörü seçildi. 1980’e kadar bu görevi sürdürdü. Adile Ayda, 5 Ekim 1992’de hayata veda etti. Cenazesi, Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.
