Özellikle yurtdışına çok seyahat edenler bilirler; bilet ücretleri dışındaki yan/ek ücretler konusu ciddi bir problemdir. O kadar ki, bilet bedelinin birkaç katı bedel ödemek durumunda bile kalabilirsiniz bu bedeller için. Bu da uçak bileti alırken yorucu derecede bir dikkat gerektiriyor.

Özellikle yurtdışına çok seyahat edenler bilirler; bilet ücretleri dışındaki yan/ek ücretler konusu ciddi bir problemdir. O kadar ki, bilet bedelinin birkaç katı bedel ödemek durumunda bile kalabilirsiniz bu bedeller için. Bu da uçak bileti alırken yorucu derecede bir dikkat gerektiriyor. Yolcunun valizi, kabin içi bagaj hakkı, kişisel eşyalar için küçük çantası, koltuk seçimi, online check-in ücreti, ek vergiler gibi pek çok kalemde ek ücret gündem oluyor. Hatta uçaktaki tuvaleti kullanmayı bile ücretli hale getirme girişimi olan bir Avrupalı havayolu şirketine tanık olduk.

Bu tarz gizli/ek ücretler nedeniyle ortaya çıkan temel sorunlar var. Birincisi uçuş ücretlerinin kümülatif olarak artması. İkincisi, bilet alırken yolcuyu yoracak kadar dikkat edilmesi gerekmesi ve bunun da normal dikkatte bir tüketicinin fark edebileceği açıklıkla tüketiciye sunulmaması. Üçüncüsü de bağlantılı uçuşlarda ortaya çıkıyor; farklı kurallar uygulayan havayolu şirketlerinden bilet almak zorlaştığı gibi farklı şirketlerden bağlantılı uçuş bileti alınca bu ile de karşılaşılıyor. Bunların hepsi de seyahat özgürlüğü ve tüketici hakları bağlamında problemler üretiyor.

Tüm bu ücret kalemlerinin “öngörülebilir” ve “kaçınılamaz” olması ve tüketicilere bu kalemlere ilişkin bilginin “rezervasyon aşamasının başlangıcında” ve “açıklıkla” sunulması gerekiyor. Tüketiciye son fiyatın bildirilmesi ve uygulanacak olan uçuş tarifesinin veya ücretinin, tüm vergiler ve o tarihteki “öngörülebilir” ve “kaçınılmaz” ücretlerin gösterilmesi şart. Ayrıca, havaalanı ücretleri, güvenlik ve yakıt masrafları gibi fiyata dahil olan yan/ek ücretlerin de açıklıkla ve en baştan tüketiciye belirtilmesi gerekiyor. Buna ilave olarak, “isteğe bağlı ek ücret” kavramı “kaçınılmaz” ücret bileşenleri kapsamında değildir. Bu nedenle anılan türdeki ücret bileşenlerini tüketicinin kabul veya reddetme hakkı vardır. Dolayısıyla bu tür ek ücretler zorunlu ya da gerekli ücret olarak kabul edilemez. Ayrıca, isteğe bağlı ek ücret kapsamında, uçuş iptali sigorta ücretleri ve check-in yapılmış bagaj ücreti de yer alır. Yolcunun ücretsiz check-in yapabileceği bir mecra/yer oluşturulması da zorunludur, bu olmadan online check-in için ek ücret talep edilmesi de hukuka aykırı durumda. Havayolu şirketlerinin “açıklık” ve “şeffaflık” kurallarına uyma zorunluluğunun sonucu olarak, isteğe bağlı hizmetlerin vergilerinin de ayrıca ve açıkça belirtilmesi şart tabii ki. Bu sorunlar Avrupa Birliği Adalet Divanı önüne gittikçe Mahkeme tüketiciler lehinde bu şekilde kararlar verdi. Son olarak AB Parlamentosu kabin bagajındaki uyumsuzlukları gidererek tek tip (yeknesak) bagaj politikası kuralları hakkında bir tavsiye kararı aldı.

Havayolu seyahatlerinde bagajlara uygulanan farklı kurallar nedeniyle mağduriyet olduğu, el bagajı kurallarındaki bu farklılıkların, hava yolu şirketlerinde gizli ücretlendirme oluşturduğu, tüketicinin fiyatları karşılaştırmasını zorlaştırdığı ve özellikle farklı hava yolu şirketleri arasında aktarma yapan yolcuların mağdur olduğu belirtildi.

Bu sorunu çözmek için; kabin bagajlarının boyutları ve fiyatlandırma konularında tek tip bir uygulama oluşturulması önerilerek Avrupa Birliği Adalet Divanı'nın ilgili kararlarının uygulanması gerektiğine değinildi. Daha önce Avrupa Birliği Adalet Divanı, havayolu şirketlerinin el bagajının ağırlık ve boyutlarına ilişkin tüketici ihtiyacını karşılayacak şekilde hizmet sunması gerektiği ve el bagajı için ek ücret talep edilmesinin hukuka aykırı olduğuna karar vermişti. Tasarıda, yeni mevzuat hazırlanırken koltuk belirleme ücretleri gibi diğer gizli maliyetleri de dikkate alması gerektiği belirtildi.

Bu yolla havacılık alanında gizli ücretlerin ve zorunlu olmadığı halde tüketiciye yansıtılan ücretlendirmelerin bir kere daha yasaklanmasına karar verilirken seyahat özgürlüğünün gerçekleşmesini sağlayacak şekilde insani ihtiyaçlara uygun bir modelleme yapılması hedefleniyor aslında.

Bu düzenlemeler yapılırken gerçekten seyahat özgürlüğü ve tüketici haklarının korunması lazım. Her yolcunun ihtiyaç duyabileceği makul miktarda teslim edilen valiz ve yolcu beraberi kabin içi bagaj hakkı ile şahsi eşya için bir çanta hakkı korunmalıdır. Bunu yaparken uçağın o uçuşun yolcularına tahsis edilmesi sağlanmalı; uçaktaki kabin bagajı yerlerinden her bir yolcunun yararlanması ve kişisel eşyalar için bir sırt çantası yeri tahsisi gerekli olduğu gibi teslim edilen valiz vs bagajlar ile ilgili olarak da o uçağın eşya taşıma bölümü yolculara eşit şekilde paylaştırılmalıdır. Bu miktarda eşyası olan yolcudan standart ücret alınmalı. Eşyası bulunmadan uçacak kişilerden birim fiyat kadar hesaplama yapılarak daha düşük ücret alınmalı, bunu aşan miktarda eşyası olanlar için de aynı orantı ile hesaplama yapılarak ücret alınmalıdır. Yolcu uçaklarında uçan yolcular yönüyle havayolu şirketleri uçuşlara bir kargo misyonu yüklememeli, ancak fazla eşya taşıyan da eksik eşyası olanlardan alınmayan ücret kadar makul ek ücret ödemelidir. 08-10-2023-HAVAYOLU ŞİRKETLERİNDE SUİSTİMALİN ÖNÜ KESİLİYORBu uygulamaların da bütün havayolu şirketlerinde artık yeknesak hale getirilmesi seyahat özgürlüğünü sağlayıcı bir ihtiyaç aslında.