Sudan Cumhuriyeti’nde 13 Nisan’da yaşanan silahlı çatışmalar endişe verici boyutlara ulaştı. Sudan'ın üst düzey iki askeri aktörü arasındaki güç mücadelesi, art arda üçüncü kez ölümcül bir çatışmaya dönüştü.

Ülkenin fiili Devlet Başkanı General Abdel Fattah al-Burhan liderliğindeki ordu ile Hamideti olarak bilinen Mohamed Hamdan Dagalo liderliğindeki Paramiliter Güçleri arasında aylardır gerginlik vardı.

Uluslararası medya kaynaklarında çıkan haberlere göre, 200’ün üzerinde sivilin hayatını kaybettiği 900’den fazla kişinin yaralandığı belirtiliyor. Hâlbuki 18 ay önce Hamideti, zamanın askeri-sivil geçiş hükümetine karşı askeri darbe gerçekleştiren Burhan’a destek vermişti.

Peki, ne oldu ordu ile ‘’Paramiliter Güçler Örgütü’’ karşı karşıya geldi?

Önce ‘’Paramiliter Güçler’’ örgütü hakkında kısa bilgi verelim. Sudan ordusu, devrik Devlet Başkanı Ömer el-Beşir dönemlerinde Darfur’da Hamideti liderliğinde ‘’Paramiliter Güçler’’ örgütü kurulmuştu. Bizzat devlet tarafında kurulan bu örgüt, Sudan’ın birçok yerinde faaliyet gösteriyordu.

Mevcut duruma göre Hamideti, 50 ile 100 bin arasında tahmin edilen paralel bir orduya sahip olduğu tahmin ediliyor. Sudan’ın mevcut Devlet Başkanı Abdel Fattah al-Burhan bu durumu kendisine karşı tehdit olarak görüyor. Bu nedenle ‘’Paramiliter Güçler’’ örgütünün mevcut siyasi sisteme bağlanmasını istiyor.

Buna karşı Hamideti ise, ‘’bunun ancak sivil yönetime geçilmesinin ardından mümkün olabileceğini’’ belirtiyor. Bu bağlamda ordu ile ‘’örgüt’’ arasında yaşanan tartışmalar ülkeyi istikrarsızlaştıracak bir çatışmaya dönüştü.

Hamideti, kendisini Sudan’ın geleceğinde vazgeçilmez bir aktör olarak görüyor ama geçmişine baktığımızda oldukça zikzaklı bir geçmişe sahip olduğunu görürüz. Örneğin, önce Ömer el-Beşir’in yanında yer almış ve 2013’te isyanları bastırmıştı. Ancak 2019 isyanı sırasında Beşir’i yarı yolda bırakmıştı.

Hangi eksiklikler çatışmayı doğurdu?

Ekim 2021’deki darbeden bu yana Sudan, askerlerin oluşturduğu konsey tarafından yönetiliyor. Ancak iktidarı yeniden sivillerin eline verecek bir anlaşma çerçevesi Aralık 2022’de mutabakat sağlanmıştı. Ne yazık ki ayrıntılarda anlaşamadılar ve görüşmeler başarısızlıkla sonuçlandı.

Bu bağlamda Sudan’da devam eden siyasi süreç ve ürettiği Çerçeve Anlaşma ile ilgili şu üç hususun altını özellikle çizmek isterim.

Bunlardan birincisi: Aktörler, anlaşmanın üzerine inşa edildiği siyasi sürecin başarısı için değil, kişisel menfaatlerini ön plana çıkarmış olmalarıdır. İkincisi, siyasi sürecin yönetilmesinde usulün belirlenmemiş olması, taraflar arasında krizi derinleştirmiştir. Üçüncüsü, söz konusu anlaşmadan doğabilecek olumlu sonuçların üzerinde durulmaması çatışmaya zemin hazırlamıştır.

Sonuç

Sudan’ın ekonomik ve siyasi durumu her zamankinden daha tehlikeli bir noktaya doğru ilerlemektedir. Bu tehlikeli gidiş durdurulmazsa Sudan, Yemen gibi perişan alacak. Bunu engellemek ve sorunu çözmek için, Türkiye, Mısır, Sudi Arabistan ve Pakistan dışişleri Sudanlı taraflarla da görüşerek aktif rol almalıdır.

Not: Herkesin Ramazan Bayramını tebrik eder, sevgi ve saygıyla selamlarım.