Seçim sistemleri, demokrasinin temel direklerinden biridir. Seçmen iradesinin eksiksiz ve şeffaf bir şekilde sandığa yansıtılması, her demokratik ülkede kritik bir mesele olarak ele alınır. Teknolojinin hayatımızın her alanına girmesiyle birlikte seçim süreçleri de dijitalleşme eğilimine girdi. Elektronik oylama sistemleri, dünyada giderek yaygınlaşan bir uygulama haline gelirken, Türkiye de bu konuda çalışmalara başlamış durumda.
Elektronik Oylamaya Dair
Elektronik oylama, seçmenlerin oylarını dijital ortamda kullanmasını sağlayan bir seçim sistemidir. Oy verme makineleri, internet üzerinden uzaktan oy kullanma gibi farklı modelleri bulunmaktadır. ABD, Estonya, Brezilya, Hindistan, Rusya, Azerbaycan gibi ülkelerde farklı seviyelerde elektronik oylama sistemleri uygulanmaktadır. Estonya, 2005 yılından beri internet üzerinden oylama yaparken, Hindistan'da elektronik oy kullanma makineleri uzun yıllardır kullanılmaktadır.
Elektronik seçim sistemleri, seçimlerin hızlı ve düzgün bir şekilde yürütülmesine katkı sağlayabilir. Sonuçların daha hızlı elde edilmesi, kağıt tüketiminin azaltılması, kolay erişebilirlik ve yanlış mühürleme veya katlama gibi hatalardan kaynaklı geçersiz oy oranının düşürülmesi gibi avantajları sayılabilir.
Elektronik Oylamanın Dikkat Edilmesi Gereken Yönleri
Elektronik oylama sistemleri, getirdiği avantajların yanı sıra dikkatli bir şekilde ele alınması gereken bazı teknik ve hukuki boyutları da beraberinde getirmektedir:
- Siber Güvenlik Önlemleri: Seçim sistemlerine yönelik siber tehditlerin önlenmesi için gelişmiş güvenlik altyapıları oluşturulmalıdır.
- Şeffaflık ve Denetlenebilirlik: Seçmenlerin ve bağımsız gözlemcilerin sisteme güven duyabilmesi için her aşamanın izlenebilir olması sağlanmalıdır.
- Altyapı ve Teknik Kapasite: Seçim sisteminin kesintisiz çalışması için güçlü bir bilişim altyapısı oluşturulmalıdır.
- Hukuki Düzenlemeler: Elektronik oylamanın yasal zemini detaylı şekilde hazırlanarak, olası anlaşmazlıkların önüne geçilmelidir.
Dikkat edilmesi gereken temel başlıkların belirlenmesinde elbette yaşanan olayların etkisi vardır. 2014 yılında Ukrayna’daki seçim sisteminin hacklenmesi, 2015 yılında Avustralya’da iVote siteminde tespit edilen açıklar, ABD’de eyalet seçimleri sırasında yaşanan katılım oranlarına ilişkin manipülasyon iddiaları ve Venezuela seçimlerinde hükümetin açıkladığı sayıyla elektronik seçim altyapısını düzenleyen şirketin açıkladığı katılım sayılarının birbirini tutmaması gibi endişe verici olaylar politik tercihlerin doğru yansıtılmasına gölge düşürmüştü.
Türkiye Elektronik Oylamaya Geçmeye Hazırlanıyor
Türkiye'de elektronik oylama konusunda yürütülen çalışmaların, Ankara Üniversitesi ve Yüksek Seçim Kurulu iş birliğiyle devam ettiğine dair açıklamalar 12 Kasım 2024’te basına yansımıştı. Mevcut yasal altyapının elektronik seçime uygun hale getirilmesi için çeşitli incelemeler ve değerlendirmelerin de yapıldığı biliniyor. Bu yüzden seçim sürecinin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için teknik altyapının eksiksiz tamamlanması büyük önem taşıyor. Tam da burada hatırlatmakta fayda var: 31 Mart 2024 Yerel Seçimleri sonrasında Kütahya’da sonuçlara itiraz eden MHP’nin talebi reddedilmiş ve MHP tarafından elektronik seçim sistemine geçilmesinin şart olduğuna yönelik açıklama gelmişti. Bu açıdan, elektronik seçim sistemine geçiş süreci ile gelecek olan seçim takvimi arasında bir bağlantı olup olmadığı da merak edilen konular arasında. Muhalefet “hemen seçim” çağrısı yaparken, hükümet kanadından Kasım 2027’de “öne alınmış seçim” çıkışı gelmişti. Tabi bu tarih hesapları, yeniden adaylık tartışmalarından ziyade elektronik seçime geçiş süreciyle paralel bir planlama mı içeriyor, siber güvenlik yasasının konuyla ilgisi var mı gibi soruları da gündeme getirebilir.
Teknoloji ve Demokrasi Dengesi
Her ne kadar YSK, “yurt içinde böyle bir düşüncemiz yok” dese de, öte yandan “karar TBMM’nin” diyerek açık kapı bıraktığı elektronik oylama sistemi, seçim sürecini hızlandırabilir ve elbette bazı pratik avantajlar sağlayabilir. Bununla birlikte demokratik sistemlerin temel ilkesi olan güven ve şeffaflık, bu sistemlerin kurulmasında temel kriter olmalıdır. Türkiye, elektronik seçime geçmeden önce hem teknik hem de hukuki altyapıyı sağlam temeller üzerine oturtmayı hedeflemektedir. Seçim süreçlerinin en güvenilir ve sağlıklı şekilde yürütülebilmesi için gerekli adımlar atılmaya devam edilmelidir. Teknoloji ilerlerken, bu ilerlemenin seçim sistemine olumlu katkı sağlaması için dengeli ve şeffaf bir yol izlenmelidir.
