Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu

Bir asrı aşan yaşıyla önemini günümüzde devam ettiren, tarihi öneme sahip bir fabrikadan söz edeceğiz. Üretilenlerin çoğu Topkapı Sarayı, Dolmabahçe Sarayı ve Yıldız Sarayı ile birçok yerli ve yabancı koleksiyonların nadir eserleri arasında yer alırken, bazılarının müzelerde sergilen orijinal örneklerin form, desen ve renk açısından benzerleri olduğunu söylemeliyim. Sizleri merakta bırakmadan fabrikamızın adını verelim: Yıldız Çini ve Porselen Fabrikası.

Avusturya-Macaristan, Fransa, Almanya ve Rusya gibi ülke saraylarının fabrikalara sahip olmaları Sultan II. Abdülhamid’in fabrikayı kurma sebepleri arasındadır. Kuruluşunda Avrupa porselen sanatının önemli işletmelerinden Fransız Sévres Fabrikası ile iş birliği yapılmış. II. Abdülhamid tarafından kurulduktan sonra ara vermeksizin üretimine devam eden fabrika halen Cumhurbaşkanlığı Milli Saraylar Başkanlığı’na bağlı birim olarak hayatiyetini sürdürmektedir.

Çeşitli model şekerlikler, vazolar, kahve fincanı takımları, duvar tabakları abajurlar, çay ve zemzem takımları gibi günlük hayatımızda kullanılan ürünleri satış mağazalarında bulabileceğinizi de belirtelim.

Porselen üretiminin hassas ve uzun bir süreci olduğunun altını çizerken mesleklerinde mahir ve deneyimli sanatçıların çalıştığını söylemeliyim. Porselenlerdeki süslemelerin zengin bir renk ve desen çeşidi ile sanatçılarımızın elinden çıkmış olması ayrı bir değer katmaktadır. Fabrikada el dekoru, modelci, döküm ve hammadde imalatında gibi branşlarda personel istihdam edildiğini, üretimin her aşamasında el emeği desenlerin boyama yapılarak pişirilmesinin ardından altın varak stili ile süslenmesinden sonra tekrar fırınlandığını fabrikayı dolaştırırken anlatmışlardı.

Tarihi süreçte şartlara göre devletimizin değişik kurumları çatısı altında üretimine devam eden fabrikanın bir ara işletimini Türkiye Büyük Millet Meclisi Milli Saraylar Başkanlığı üstlendi. Geçtiğimiz yıllarda ülkemizin yönetim sistemindeki değişiklik ile fabrika Cumhurbaşkanlığı uhdesine geçti. Bu dönemde ürettiklerine devam ederken ürün yelpazesine yeni objeler kattığını görüyoruz.

1891 de Yıldız Sarayı bahçesinde kurulduktan sonra 1894 İstanbul depreminde zarar gören Fabrika, aynı yıl İtalyan Mimar Raimondo d’Aronco’ya yeniden yaptırılarak faaliyetine devam etmiş. 130 yılı aşkın süredir faaliyet gösteren Yıldız Çini ve Porselen Fabrikası’nda saray adına yabancı devlet hanedanlarına hediyelik ürünler imal edilirdi.

Geleneksel çini ve porselen sanatımızı canlandırma çabaları ile işlerine yoğunlaşan fabrika çalışanlarının emekleri takdire şayandır. Geçmişte ve bugün fabrikanın mamullerinin yabancı devletlerin üst düzey yetkililerine hediye olarak verilen ürünler kültürel mirasımızın örnekleri ile dolu olduğunun altını çizerken, zahmetli ve maliyetli işte çalışanlarımızın değişen dünya şartlarını takip ederek günümüz ihtiyacında tarihî ve kültürel değerlerimizi gelecek nesillere aktardıklarını unutmadan tebrik ederim ve’s-selam.