Yeni seçim yasası D'hondt sistemi
AK Parti ve MHP'nin uzun süredir üzerinde çalıştığı, ortak karar ile uzlaşarak oluşturulan yeni seçim yasası, Türkiye gündeminde geniş yankı buldu. En çok tartışılan madde ise ittifak partilerinin seçim çevresinde aldığı oy oranında milletvekili çıkarmasını öngören değişiklik oldu.
Seçim Kanunu Değişikliği Teklifi Meclis Başkanlığı’na sunuldu. Teklif, seçim barajını yüzde 10’dan 7’ye düşürürken partiler, ülke genel barajını ittifakla geçecek ancak milletvekili sayısını kendi oylarıyla belirleyecek. ‘Artık oylarla’ vekil çıkarma dönemi de bitecek. Böylece artık oy avantajı tarihe karışacak.
İlerleyen günlerde, Anayasa Komisyonu’na gelerek görüşülmesi beklenen teklif, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaşması halinde, bir yıl içindeki seçimlerde uygulanamayacak.
Bu yasa çalışması ile iktidar, 'erken' veya ' baskın' seçim tartışmalarını rafa kaldırdı.
Yeni seçim yasası, iktidar ve muhalefet partilerinin kazanım ve kayıplarını ilgili maddeleri ile açıklıyor.
Yeni seçim yasası, ittifak içi dengeleri ve aday dinamiklerini elbette etkileyecektir. İttifak'a giren partiler, Türkiye geneli barajını ittifakla geçebilecek ancak milletvekili çıkarmaları kendi oylarına bağlı olacak. Artık oylardan yararlanamayacak. Bu durumda da Millet İttifakı cephesinde dengeler ve stratejiler değişebilir.
Teklifteki en büyük değişim ülke seçim barajında oldu. 1980 darbesi sonrası getirilen yüzde 10 seçim barajı, Milletvekili Seçim Kanunu’nda yapılan değişiklik ile yüzde 7’ye çekildi. Birinci maddede yapılan düzenlemeye göre yüzde 7 oy alan ittifaktaki siyasi partiler, Meclis’e milletvekili gönderebilecek.
Teklif ile ittifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin çıkaracağı milletvekili sayısı, her seçim bölgesinde, ittifak içinde elde ettiği oy sayısı esas alınarak genel D’Hondt uygulamasıyla belirlenecek. Önerilen bu değişiklikle, siyasi partiler Türkiye genel barajını ittifak ile geçecek ancak milletvekilini partisinin aldığı oy sayısı ile çıkarabilecek.
Düzenleme ile siyasi partilerin seçimlere katılabilmesi için TBMM'de grup oluşturmaları yeterli olacaktır. Böylelikle milletvekili transferlerinin önüne geçilmiş olunuyor. Seçime katılmak için partilerin teşkilatlanma ve kongre yapmaları yeterli. İl ve ilçe seçim kurulları ise birinci sınıfa ayrılmış hâkimler arasından kura ile belirlenecek.
Teklif yasalaşırsa ittifakı oluşturan partilerin çıkaracağı milletvekili sayısı ‘D’Hondt sistemi’yle belirlenecek. uzun yıllar Türkiye’de de kullanılan bir sistemdir.
D’Hondt sistemi nedir?
D’Hondt sistemi, Ghent Üniversitesi Medeni Hukuk bölümünden, akademisyen ve matematikçi Belçikalı
D'Hondt tarafından 1878'de tasarlanmış nispi temsil sistemidir. Türkiye’de 1961’den bu yana –1965 Millet Meclisi genel seçimi ile 1966 Millet Meclisi ara seçimi dışında– bütün milletvekili genel ve ara seçimlerinde d’Hondt sistemi uygulanmıştır; günümüzde de yürürlükte olan sistem budur.
Sistem, Türkiye’ye 1961 Anayasası’yla girmişti. Bugün Arjantin, Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çekya, Doğu Timor, Ekvador, Finlandiya, Galler, Hırvatistan, İskoçya, İsrail, İzlanda, Japonya, Kolombiya, Macaristan, Makedonya, Paraguay, Polonya, Portekiz, Romanya, Sırbistan, Slovenya, Şili ve KKTC’de halen uygulanmaktadır.
Sistemin özelliği nedir?
Sistem sayesinde, bir siyasi parti, seçim bölgesinde bir milletvekili çıkardığında oyları ikiye, iki milletvekili çıkardığında oyları üçe, üç milletvekili çıkardığında oyları dörde, dört milletvekilindeyse toplam oyları beşe bölünüyor.
Siyasi partiler, seçim bölgesinde gerekli oy oranına ulaşmadan içinde bulunduğu ittifakın artık oyundan faydalanamayacak Böylece daha adaletli ve hakkaniyetli bir seçim olacaktır.
