Yahûdilik-Masonluk münâsebeti (35)
(https://solhand.org/public/blog/Flyer%20Conf%C3%A9rence-11-avril-2023.pdf; 9.7.2024
Fransa Meşrik-ı Âzamı’na (Grand Orient de France) tâbi olarak
el’ân da Pâris’de faâliyette olan “La Respectable Loge La Renaissance par les
Émules d’Hiram”ın 11 Nisan 2023’te Pâris’de tertîb ettiği “Nâdir Hastalıklar”
mevzûlu “halka açık konferans”ın afişi… Astruc, 1862’de, bu Locada tekrîs edildi.
***
Muharref Tevrât’ı Tecrübî İlimlerle têlîf
etmek için beyhûde gayretler
Lüksemburg’tan hicret ettiği
Amerika’da fikirleri bir hayli revâc bulan mezkûr Hahambaşı Samuel Hirsch gibi,
Astruc de, “modernist”, ıslâhatçı, “liberal”, Tecrübî İlimlerle uyum içinde bir
Yahûdilik dâvâsı güdüyor, (Muharref) Tevrât’ın büyük bir kısmı
(bilhassa yaratılış kıssaları, Nûh Tûfânı kıssası, v.s.) açıkça Tecrübî
İlimlerin kat’î tesbîtlerine aykırı düştüğü için, bütün bu husûslarda têvîle
sapıyor (ki bu mânâda têvîl, hokkabâzlıktan başka bir şey değildir), bu meyânda
mûcizeleri de reddediyor, bunların asılsız rivâyetler, ustûreler olduğunu,
ancak alegorik mânâlarıyle bunlara değer verilebileceğini ileri sürüyor,
Tevrât’taki târihî kıssaların ise, aslı olan bâzı vak’aların “şâirâne veyâ
avâmî, çoucuksu muhayyile ile mübâlağa edilerek, istihâlelere uğratılarak, halk
inanclarıyle karıştırılarak birer ustûre (mythe)
hâline getirildiğini” iddiâ ediyor, bu anlayışı yüzünden, an’aneci, muhâfazakâr
Yahûdilerle ihtilâfa düşüyordu. Bu berikilerle tamâmen mutâbık olduğu husûslar
ise, Siyonizm ve (yeni bir yorumla kabûl ettiği) Mesîhcilik idi.
“Alliance Israélite Universelle”in derin
mânâsı
Hahambaşı Astruc, La Renaissance par
les Émules d’Hiram Locası’ndaki çalışmalardan ve bu Locanın çatısı altında
müteaddid feylesoflarla yaptığı fikir teâtîlerinden de mülhem olarak, “Mason
Akâidinin İçyüzü” başlıklı 3. Fasıl’da îzâh ettiğimiz vechiyle, mevcûd bütün
dînlerin masonî esâslar etrâfında ve Masonluğun rehberliğinde birleştirilerek
bütün İnsanlığa şâmil, laik, yânî dünyevî mâhiyette bir “Cihânşümûl Dîn” veyâ
“Beşeriyet Dîni” inşâ edilmesi uğrunda dahi faâliyet gösteriyor ve Yahûdiliği
de bu istikâmette tefsîr ediyordu. Bu husûsta, Jean-Philippe Schreiber’in “Astruc’ün Yahûdilerin
[ve İnanclarının] Mücmel Târihi’nin Pâris ve Brüksel’de Yol Açtığı Kalem
Kavgası” başlıklı makâlesinde, gâyet aydınlatıcı îzâhat mündericdir ve bu
îzâhattan, Siyonist “Alliance Israélite Universelle” teşkîlâtının isminin ve
têsîsinin dahi bu gâyeyle irtibâtlı olduğu anlaşılıyor. Schreiber’in mezkûr
makâlesinde, bu husûsta, bilhassa aşağıdaki iki pasaj mühimdir:
“Astruc, 1860’lı senelerin
başlarında, ‘alliancisme’ cereyânının
da bir sâlikidir. Bu cereyân, bütün dînlerin bir terkîbine âmil olmayı gâye
edinen ve Laik, Rûhçu, Farmason Feylesof Henri Carle’ın başlattığı bir
harekettir. Carle’ın fikrince, Masonluk, esâslarını ilme, akla ve vicdâna
dayandırdığı için, bu Cihânşümûl, Tabiî Dîn olabilir. La Renaissance par les
Émules d’Hiram Locası’nda Fauvety’nin konferanslarını tâkîb etmiş olan Carle,
büyük Vahiy Dînlerinden koparak Deizmi benimsemiş olanlara hitâb eden
‘Cihânşümûl Dînî İttifâk’ı kurmakla, ‘teofilantropik’ tecrübeyi, modern bir
rûhla canlandırmış oldu. (Au début des années 1860, Astruc est aussi un adepte
de l’alliancisme, un
mouvement initié par le philosophe libre-penseur, spiritualiste et franc-maçon
Henri Carle, qui vise à susciter une synthèse des religions. Pour Carle, la
maçonnerie serait cette religion universelle, naturelle, fondant ses enseignements
sur la science, la raison et la conscience. Carle, qui a suivi Fauvety à La
Renaissance, a modernisé
l’expérience théophilanthropique en créant l’Alliance religieuse universelle, ouverte aux déistes issus des grandes religions révélées.)
Metnin devâmındaki pasajı nakletmeden evvel, bu
paragraftaki bâzı mefhûmlar üzerinde bir nebze duralım:
Harfiyen “Hür Mütefekkir”, “Hür Düşünceli” demek olan
“libre-penseur”, ıstılâhî olarak, dînî akîdelere îtibâr etmeden sâdece
aklıselîmiyle, şahsî tefekkürüyle Hakîkati arıyan insan demekdir; bu bakımdan,
“Laik” kelimesiyle müterâdif sayılabilir…
Dîğer taraftan, Fransızcadaki “alliance (alyans)” kelimesi, Türkcemizdeki hem “ittifâk”, hem de
“ahid (< ahd)” karşılığıdır. Buradaki îzâhat çerçevesinde, “alliancisme” tâbiri, “ahidcilik”
şeklinde karşılanabilir. “Alliance
religieuse universelle” ise, “Cihânşümûl Dînî İttifâk” veyâ “Cihânşümûl Dînî Ahid” şeklinde
tercüme edilebilir.
Astruc’ün müessislerinden ve
idârecilerinden olduğu “Alliance Israélite Universelle”i, biz, kendi
metinlerimizde, hep “Cihânşümûl Yahûdi İttifâkı” şeklinde ifâde ettik; lâkin
ona da “Cihânşümûl Yahûdi Ahdi” denebilir. Bu ifâdelerde geçen “ahid”, Allâh
ile Benî İsrâil arasında yapıldığına inanılan “ahd”e telmîhdir.
Bu mânâlar düşünülünce, Alliance
Israélite Universelle’in hakîkî mâhiyeti daha iyi anlaşılıyor.
Bu meyânda, Beynelmilel Bene Berit
teşkîâtını da hatırlamak lâzımdır. Türkcemizde, Arabcadan iktibâsen yerleşmiş
bir “Benî İsrâil / İsrâil Oğulları” tâbiri vardır. “Benî” Berit de, “Berit
Oğulları” veyâ “İttifâkın” yâhud “Ahdin Oğulları” demekdir.
Bu pasajda geçen “Teofilantropi” ise,
yine Masonluğun têsîri altında, 1789 İhtilâlinden sonra ortaya atılmış, Vahiy
asıllı dînlerin yerine ikâme edilmek istenmiş, Deizm ve Panteizmden mülhem, son
tahlîlde Dünyevî, yânî Materyalist mâhiyette bir “Tabiî Dîn (la Religion naturelle)”, daha doğrusu,
“Tabîat Dîni” veyâ “Tabîate Tapınış Dîni”dir. İhtilâl sonrasında, bir müddet,
bâzı ihtilâlciler tarafından, ona, resmî dîn hüviyeti kazandırılmak istenmiş,
iktidâr çekişmelerine âlet edilmiş, bilâhare yasaklanmıştır. (https://fr.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A9ophilanthropie;
11.7.2024)
Netîce olarak, Masonluğun “Cihânşümûl
Dîn”inin, Farmason Henri Carle’ın “Cihânşümûl Dînî İttifâk”ının, “Alliance
Israélite Universelle”in ve “Bene Berit”in birbirine yakın cereyânlar olduğu
âşikârdır. Bu vesîleyle dahi, Masonluğun, hep Siyonizmle iç içe bir târihî
seyir tâkîb ettiği müşâhede ediliyor…
(https://solhand.org/public/blog/Flyer%20Conf%C3%A9rence-11-avril-2023.pdf; 9.7.2024 ve https://data.bnf.fr/fr/10542669/elie_aristide_astruc/; 4.7.2024)
Solda,
Grand Orient de France’a tâbi La Renaissance par les Émules d’Hiram Locası’nın
damgası (le sceau): Damgadaki têsîs târihi, 1822’dir… Sağda, 1862’de bu Locada
tekrîs edilen Haham (bilâhare Belçika Hahambaşısı) Elie Aristide Astruc…
Muharref
Tevrât’ın –bilhassa- Tecrübî İlimlerin kat’î tesbîtleri karşısında –bu
ilimlerin tedkîk sâhasına giren cihetleriyle- iflâs etmesi, Hahambaşı Astruc
gibi fikir adamlarını, yeni arayışlara, yeni bir Yahûdilik anlayışına
sürüklemişti. Çıkmazdan kurtulmak için, onlar, bin dereden su getirerek, Muharref
Tevrât’ı têvîle, bu sûretle, onu, İlmî Zihniyet sâhibi Yahûdiler için de kabûl
edilebilir bir îzâha kavuşturmıya çalıştılar. Lakin âşikâr (muhkem) mânâyı
bırakıp zoraki, sun’î têvîllere sapmak, bizim gibi sâdece Hakîkate tâlib ve
tâbi insanlar için, yeni bir tahrîfkârlıktan ibârettir…
O devirde bu gibi yaklaşımlara umûmiyetle muhâlif olan
Yahûdi Âlemi, (hattâ Hırıstiyanlık Âlemi)
bugün, -bizdeki intibâa göre- belki kısm-ı âzamıyle, Samuel Hirsch ve
Astruc gibi hahamların tavrını benimsemiş görünüyor… Yahûdiliğin
Mesîhcilik/Siyonizm esâsî akîdelerinde ise, farklı yorumlarla berâber, Muhâfazakâr
veyâ Modernist Yahûdiler, umûmiyetle, hep mutâbık olagelmişlerdir…
***
(https://solhand.org/public/blog/Flyer%20Conf%C3%A9rence-11-avril-2023.pdf; 9.7.2024
Fransa Meşrik-ı Âzamı’na (Grand Orient de France) tâbi olarak
el’ân da Pâris’de faâliyette olan “La Respectable Loge La Renaissance par les
Émules d’Hiram”ın 11 Nisan 2023’te Pâris’de tertîb ettiği “Nâdir Hastalıklar”
mevzûlu “halka açık konferans”ın afişi… Astruc, 1862’de, bu Locada tekrîs edildi.
***
Muharref Tevrât’ı Tecrübî İlimlerle têlîf
etmek için beyhûde gayretler
Lüksemburg’tan hicret ettiği
Amerika’da fikirleri bir hayli revâc bulan mezkûr Hahambaşı Samuel Hirsch gibi,
Astruc de, “modernist”, ıslâhatçı, “liberal”, Tecrübî İlimlerle uyum içinde bir
Yahûdilik dâvâsı güdüyor, (Muharref) Tevrât’ın büyük bir kısmı
(bilhassa yaratılış kıssaları, Nûh Tûfânı kıssası, v.s.) açıkça Tecrübî
İlimlerin kat’î tesbîtlerine aykırı düştüğü için, bütün bu husûslarda têvîle
sapıyor (ki bu mânâda têvîl, hokkabâzlıktan başka bir şey değildir), bu meyânda
mûcizeleri de reddediyor, bunların asılsız rivâyetler, ustûreler olduğunu,
ancak alegorik mânâlarıyle bunlara değer verilebileceğini ileri sürüyor,
Tevrât’taki târihî kıssaların ise, aslı olan bâzı vak’aların “şâirâne veyâ
avâmî, çoucuksu muhayyile ile mübâlağa edilerek, istihâlelere uğratılarak, halk
inanclarıyle karıştırılarak birer ustûre (mythe)
hâline getirildiğini” iddiâ ediyor, bu anlayışı yüzünden, an’aneci, muhâfazakâr
Yahûdilerle ihtilâfa düşüyordu. Bu berikilerle tamâmen mutâbık olduğu husûslar
ise, Siyonizm ve (yeni bir yorumla kabûl ettiği) Mesîhcilik idi.
“Alliance Israélite Universelle”in derin
mânâsı
Hahambaşı Astruc, La Renaissance par
les Émules d’Hiram Locası’ndaki çalışmalardan ve bu Locanın çatısı altında
müteaddid feylesoflarla yaptığı fikir teâtîlerinden de mülhem olarak, “Mason
Akâidinin İçyüzü” başlıklı 3. Fasıl’da îzâh ettiğimiz vechiyle, mevcûd bütün
dînlerin masonî esâslar etrâfında ve Masonluğun rehberliğinde birleştirilerek
bütün İnsanlığa şâmil, laik, yânî dünyevî mâhiyette bir “Cihânşümûl Dîn” veyâ
“Beşeriyet Dîni” inşâ edilmesi uğrunda dahi faâliyet gösteriyor ve Yahûdiliği
de bu istikâmette tefsîr ediyordu. Bu husûsta, Jean-Philippe Schreiber’in “Astruc’ün Yahûdilerin
[ve İnanclarının] Mücmel Târihi’nin Pâris ve Brüksel’de Yol Açtığı Kalem
Kavgası” başlıklı makâlesinde, gâyet aydınlatıcı îzâhat mündericdir ve bu
îzâhattan, Siyonist “Alliance Israélite Universelle” teşkîlâtının isminin ve
têsîsinin dahi bu gâyeyle irtibâtlı olduğu anlaşılıyor. Schreiber’in mezkûr
makâlesinde, bu husûsta, bilhassa aşağıdaki iki pasaj mühimdir:
“Astruc, 1860’lı senelerin
başlarında, ‘alliancisme’ cereyânının
da bir sâlikidir. Bu cereyân, bütün dînlerin bir terkîbine âmil olmayı gâye
edinen ve Laik, Rûhçu, Farmason Feylesof Henri Carle’ın başlattığı bir
harekettir. Carle’ın fikrince, Masonluk, esâslarını ilme, akla ve vicdâna
dayandırdığı için, bu Cihânşümûl, Tabiî Dîn olabilir. La Renaissance par les
Émules d’Hiram Locası’nda Fauvety’nin konferanslarını tâkîb etmiş olan Carle,
büyük Vahiy Dînlerinden koparak Deizmi benimsemiş olanlara hitâb eden
‘Cihânşümûl Dînî İttifâk’ı kurmakla, ‘teofilantropik’ tecrübeyi, modern bir
rûhla canlandırmış oldu. (Au début des années 1860, Astruc est aussi un adepte
de l’alliancisme, un
mouvement initié par le philosophe libre-penseur, spiritualiste et franc-maçon
Henri Carle, qui vise à susciter une synthèse des religions. Pour Carle, la
maçonnerie serait cette religion universelle, naturelle, fondant ses enseignements
sur la science, la raison et la conscience. Carle, qui a suivi Fauvety à La
Renaissance, a modernisé
l’expérience théophilanthropique en créant l’Alliance religieuse universelle, ouverte aux déistes issus des grandes religions révélées.)
Metnin devâmındaki pasajı nakletmeden evvel, bu
paragraftaki bâzı mefhûmlar üzerinde bir nebze duralım:
Harfiyen “Hür Mütefekkir”, “Hür Düşünceli” demek olan
“libre-penseur”, ıstılâhî olarak, dînî akîdelere îtibâr etmeden sâdece
aklıselîmiyle, şahsî tefekkürüyle Hakîkati arıyan insan demekdir; bu bakımdan,
“Laik” kelimesiyle müterâdif sayılabilir…
Dîğer taraftan, Fransızcadaki “alliance (alyans)” kelimesi, Türkcemizdeki hem “ittifâk”, hem de
“ahid (< ahd)” karşılığıdır. Buradaki îzâhat çerçevesinde, “alliancisme” tâbiri, “ahidcilik”
şeklinde karşılanabilir. “Alliance
religieuse universelle” ise, “Cihânşümûl Dînî İttifâk” veyâ “Cihânşümûl Dînî Ahid” şeklinde
tercüme edilebilir.
Astruc’ün müessislerinden ve
idârecilerinden olduğu “Alliance Israélite Universelle”i, biz, kendi
metinlerimizde, hep “Cihânşümûl Yahûdi İttifâkı” şeklinde ifâde ettik; lâkin
ona da “Cihânşümûl Yahûdi Ahdi” denebilir. Bu ifâdelerde geçen “ahid”, Allâh
ile Benî İsrâil arasında yapıldığına inanılan “ahd”e telmîhdir.
Bu mânâlar düşünülünce, Alliance
Israélite Universelle’in hakîkî mâhiyeti daha iyi anlaşılıyor.
Bu meyânda, Beynelmilel Bene Berit
teşkîâtını da hatırlamak lâzımdır. Türkcemizde, Arabcadan iktibâsen yerleşmiş
bir “Benî İsrâil / İsrâil Oğulları” tâbiri vardır. “Benî” Berit de, “Berit
Oğulları” veyâ “İttifâkın” yâhud “Ahdin Oğulları” demekdir.
Bu pasajda geçen “Teofilantropi” ise,
yine Masonluğun têsîri altında, 1789 İhtilâlinden sonra ortaya atılmış, Vahiy
asıllı dînlerin yerine ikâme edilmek istenmiş, Deizm ve Panteizmden mülhem, son
tahlîlde Dünyevî, yânî Materyalist mâhiyette bir “Tabiî Dîn (la Religion naturelle)”, daha doğrusu,
“Tabîat Dîni” veyâ “Tabîate Tapınış Dîni”dir. İhtilâl sonrasında, bir müddet,
bâzı ihtilâlciler tarafından, ona, resmî dîn hüviyeti kazandırılmak istenmiş,
iktidâr çekişmelerine âlet edilmiş, bilâhare yasaklanmıştır. (https://fr.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A9ophilanthropie;
11.7.2024)
Netîce olarak, Masonluğun “Cihânşümûl
Dîn”inin, Farmason Henri Carle’ın “Cihânşümûl Dînî İttifâk”ının, “Alliance
Israélite Universelle”in ve “Bene Berit”in birbirine yakın cereyânlar olduğu
âşikârdır. Bu vesîleyle dahi, Masonluğun, hep Siyonizmle iç içe bir târihî
seyir tâkîb ettiği müşâhede ediliyor…
(https://solhand.org/public/blog/Flyer%20Conf%C3%A9rence-11-avril-2023.pdf; 9.7.2024 ve https://data.bnf.fr/fr/10542669/elie_aristide_astruc/; 4.7.2024)
Solda,
Grand Orient de France’a tâbi La Renaissance par les Émules d’Hiram Locası’nın
damgası (le sceau): Damgadaki têsîs târihi, 1822’dir… Sağda, 1862’de bu Locada
tekrîs edilen Haham (bilâhare Belçika Hahambaşısı) Elie Aristide Astruc…
Muharref
Tevrât’ın –bilhassa- Tecrübî İlimlerin kat’î tesbîtleri karşısında –bu
ilimlerin tedkîk sâhasına giren cihetleriyle- iflâs etmesi, Hahambaşı Astruc
gibi fikir adamlarını, yeni arayışlara, yeni bir Yahûdilik anlayışına
sürüklemişti. Çıkmazdan kurtulmak için, onlar, bin dereden su getirerek, Muharref
Tevrât’ı têvîle, bu sûretle, onu, İlmî Zihniyet sâhibi Yahûdiler için de kabûl
edilebilir bir îzâha kavuşturmıya çalıştılar. Lakin âşikâr (muhkem) mânâyı
bırakıp zoraki, sun’î têvîllere sapmak, bizim gibi sâdece Hakîkate tâlib ve
tâbi insanlar için, yeni bir tahrîfkârlıktan ibârettir…
O devirde bu gibi yaklaşımlara umûmiyetle muhâlif olan
Yahûdi Âlemi, (hattâ Hırıstiyanlık Âlemi)
bugün, -bizdeki intibâa göre- belki kısm-ı âzamıyle, Samuel Hirsch ve
Astruc gibi hahamların tavrını benimsemiş görünüyor… Yahûdiliğin
Mesîhcilik/Siyonizm esâsî akîdelerinde ise, farklı yorumlarla berâber, Muhâfazakâr
veyâ Modernist Yahûdiler, umûmiyetle, hep mutâbık olagelmişlerdir…
***
