Unutulmayan Edebiyatçılardan Ölümsüz Kareler
Türk edebiyatımıza kazandırılan sayısız ve bir o kadarda kaliteli eserlerinin arkasında ki nedenleri bugün anlamaya çalışıyoruz. Değerli üstatların dostluk ve samimiyetleri resme dökülen şu karelerde görebiliyoruz.
Yazıyla, şiirle kısacası edebiyatla uğraşanlar arasındaki dostlukların tarihi, çok eskilere dayanır. Bu dostlukları, ediplerin birbirlerine yazdıkları sıcak mektuplardan, bu satırlardaki samimi ifadelerden, birbirlerinin yayınlanan eserleri hakkında kaleme aldıkları yazılardan öğrenebiliyoruz. Bir de çekilen ve bize ulaşan fotoğraflardan bu dostlukları görmek mümkün. Edebiyatçıların toplu olarak çektirdikleri ilk aile fotoğraflarından biri Darülfünun’culara ait. Fotoğrafta devrin üstatları olan Ahmet Mithat Efendi, Babanzade Ahmet Naim, Mehmed Âkif Ersoy, Ahmet Hikmet Müftüoğlu, Ali Ekrem Bolayır ve Şehbenderzade Filibeli Ahmed Hilmi Efendi’yi bir arada görebiliyoruz.
Bir başka edebiyat meclisinde yine üstatlar ve devrin büyük edip ve şairleri birlikte önümüze çıkıyorlar. Samipaşazade Sezai, Mithat Cemal Kuntay, Mehmed Âkif Ersoy, Süleyman Nazif, Şair-i Âzam Abdülhak Hamit Tarhan ve Cenab Şahabeddin, aynı fotoğraf karesinden bize bakıyorlar. Edebiyat tarihimizin fotoğraf albümü, âdeta meşhurların resm-i geçidi gibidir. Romancılar, hikâyeciler, şairler, tiyatro yazarları aynı masa etrafında toplanmış veya aynı tatil beldesinden veya sanat salonundan sevenlerini selamlar gibidir. Böyle bir karede biz Kemal Tahir’i, Haldun Taner’i, Behçet Necatigil’i ve Tahir Alangu’yu görebiliyoruz. Bu buluşma, büyük bir ihtimalle bir komisyon toplantısı veya bir edebiyat yarışması ile alakalıdır. Zira ediplerimiz, oturdukları sandalyelerde, masada önlerine konulan kâğıtları okumaktadırlar.
Hisarcılar arasındaki muazzam dostluk
Edebiyat dergisi çıkarabilmek ve düzenli olarak okuyuculara ulaştırabilmek kolay değil. İşte bu zoru başarmış Hisarcılar. Türk edebiyatında “Hisarcılar” adıyla bir dönem başlatmışlar. Bu edebiyat mektebinin başlıca isimleri Mustafa Necati Karaer, İlhan Geçer, Munis Faik Ozansoy, Mehmet Çınarlı ve Gültekin Samanoğlu’nu ortak karede görmek mümkün.
İlim, fikir ve sanat adamları yan yana
Edebiyat albümümüzün fotoğraflarını çevirdikçe Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının belli başlı isimleriyle karşılaşıyoruz. Bir araya gelmiş sohbet ediyorlar. Mesela Elit Kahvesi’nde 1940’lı yıllarda çekilen bir fotoğrafta Sait Faik Abasıyanık, Behçet Necatigil, Naim Tirali, Salâh Birsel, İskender Fikret Akdora, Oktay Akbal, Cemil Meriç, Kenan Harun ve Fahir Onger’i bir arada görebiliyoruz. Hemen arkasında bir konferans esnasında çekildiğini sandığımız unutulmaz hatırada devrin çok seçkin ilim, fikir ve sanat adamlarını yanyana görmemiz mümkün. Prof. Dr. Tahsin Banguoğlu, Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver, Prof. Dr. Mehmet Kaplan ve Prof. Dr. Süleyaman Yalçın, İbrahim Minnetoğlu ve Prof. Dr. Zeynep Kerman mühim bir kültür sanat toplantısında bir araya gelmişler.
Edebiyat Cemiyeti’nin idealistleri
Birçok fotoğrafın, dernek ve vakıfların kuruluşları sırasında çekildiğini biliyoruz. Bilhassa ilk günün heyecanı ile sözkonusu dernek veya vakfın kurucu üyeleri birlikte bir aile fotoğrafı vermek isterler. Onlardan biri, Türk Edebiyatı Vakfı’nın 1972 yılındaki kuruluşu esnasında çekilmiş. O zaman cemiyet adıyla kurulan vakfın kurucuları arasında kimler yok ki? Mesela İrfan Atagün, Tahir Kutsi Makal, Erol Güngör, Muharrem Ergin, Gültekin Samanoğlu, Ahmet Kabaklı, Turgut Güler ve Rıfat Çokum gibi şahsiyetler, bu güzide kuruluşumuzun ilk temel harcını koyanlardır.
Üç nesil bir arada
Geçmişte İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü hocaları ve talebeleri yaza doğru mesire yerlerine gider, gezerlermiş. Öğrendiğimize göre daha ziyade Göksu taraflarına doğru olurmuş bu seyahatler. O geziler sırasında çekilmiş pek çok fotoğraf var elimizde. Bu gezintilerde bulunan hocalar arasında Türkoloji dünyasının dev isimleri de bulunuyor. Mesela Türk Dilinin büyük isimlerinden Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, Divan edebiyatının ilk büyük üstadı ve âlimi Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan, Yeni Türk Edebiyatı’nın öncü isimlerinden Mehmet Kaplan ile bu büyük hocaların daha sonra hepsi de profesör olacak olan asistanları Mertol Tulum, Mehmed Çavuşoğlu, Birol Emil ve Necmettin Hacıeminoğlu da bulunuyor.
Aşıklar Bayramı vesile olurdu
Bazı fotoğraflar ise ödül günlerinde, panel ve şenliklerde çekilmiş. Meselâ ozanlarla en çok fotoğrafı bulunan edebiyatçılar arasında Feyzi Halıcı, Ahmet Kabaklı, Gültekin Samanoğlu ve Tahir Kutsi Makal’dır. Zira âşıklarla en çok görüşenler onlardır ve “Âşıklar Bayramı” düzenlemişlerdir. İstanbul Fetih Cemiyeti’nde düzenlenen bir sergiyi gezen Fuat Köprülü’nün Nihad Sâmi Banarlı ile çekilmiş ilginç hatıra fotoğrafı da elbette unutulamaz. Keza Nihal Atsız’ın talebeleriyle fotoğrafı da... İki merhum şairimiz Abdurrahim Karakoç ve Dilâver Cebeci’nin birlikte fotoğrafı ne kadar güzeldir. Bir de Mavera dergisini çıkaran “Yedi Güzel Adam”ın fotoğrafları. Unutulmayan edebiyatçıların ölümsüz hatıralarında yer alanlar, bizi alıp maziye götürüyor. Soluk siyah beyaz fotoğraflarda, bazen hüzünle bazen de neşe ile bize bakan ve bugün aramızda bulunmayan vefat etmiş bütün ediplerimize rahmet olsun.
