Ukrayna sorunu bağlamında propaganda

Rusya, tüm gücüyle Ukrayna’yı işgal etmeye çalışırken, Ukrayna bütün varlığıyla işgale direnmektedir. Şimdilik sonucun ne olacağını tam olarak bilemesek de sorunun bu noktaya gelmesinin görünen nedeni, Ukrayna’nın NATO’ya dâhil olmak istemesi ve Rusya’nın buna tepki göstermesiyle başlamıştı.

Her iki tarafın ne istediklerine kısaca bakacak olursak, Rusya diyor ki: ‘’Ukrayna’nın NATO’ya dâhil olması benim güvenliğime tehdit oluşturur. NATO’nun silahları burnumun dibine kadar gelmesine müsaade edemem.’’ Ukrayna ise: ‘’Egemen bir devlet olarak hangi ittifaka yer alıp almamak sadece ben karar verebilirim’’ diyor.

Bu bağlamda Ukrayna sorunu ‘’egemenlik’’ ile ‘’güvenlik’’ ikileminin oluşturduğu bir sonuçtur. Fakat Ukrayna sorunun bir de küresel güç mücadele boyutu bulunmaktadır. Daha önce birçok kez bu köşede belirttiğim gibi, ABD, Ukrayna üzerinden Avrasya’yı, Rusya, Ukrayna üzerinden Avrupa’yı kontrol etmeye çalışmaktadır.

Ancak Ukrayna savaşının arka planında farklı çıkarlar olsa da savaşın yaptığı tek şey öldürmektir. Savaş çok boyutludur ve propaganda savaşın başka bir dilidir. Propaganda, insanlık tarihinin her döneminde farklı koşullar ve şekillerde ortaya çıkmıştır. Propagandanın temel amacı kitleleri amaçları doğrultusunda ikna etmektir.

Bilindiği gibi propaganda açık ve örtük olmak üzere ikiye ayrılır. Açık propagandada mesajlar açıkça iletilirken, örtük propagandada iletiler gizli yapılır. En tehlikeli propaganda örtük olandır. Çünkü yaratmak istedikleri algıyı çeşitli yöntemlerle öyle bir işlenir ki, insanlar farkında olmadan verilen mesajı alır ve bilinçaltlarına kazıyarak içselleştirirler.

Dünyada örtük propagandayı en başarılı yapan ülke ABD’dir. Bu nedenle ABD’nin dünya siyasetindeki bazı başarısızlıklarının altında bile çoğu zaman bir başarı aranır. Örneğin geçen sene ABD Afganistan’ı bırakıp kaçmak zorunda kaldığında birçok kişi ‘’ABD Taliban’la anlaşmıştır’’ dedi. Afganistan’la ilgili birçok öngörüde bulundular ama geçen süre içinde söylenenlerin hiçbiri doğru çıkmadı.

Yukarda da belirttiğim gibi, ABD propaganda gücüyle zihinleri öyle bir etkilemiş ki, benzer yanlış yorumların Ukrayna konusunda da yapıldığını düşünüyorum. Rusya’nın ABD’ye rağmen, Ukrayna’yı işgal etmesini mümkün görmedikleri için bunların anlaşmış olabileceğini düşünüyorlar.

ABD’de baştan beri Avrupa’nın Rusya ile kapışmasını istiyordu ama Ukrayna’da Rus işgalinin başarılı olmasını asla istemiyordu. Akla şöyle bir soru gelebilir ‘’peki, ABD’ye rağmen, Rusya nasıl Ukrayna’yı işgal edebildi?’’ Böyle bir soruya benim cevabım: ABD’nin Rusya üzerindeki caydırıcılık etkisinin azaldığı içindir.

Propagandanın zararlı sonuçlarını Andre Gundre Frank’ın ‘’Yakın Doğu’’ adlı kitabında çok çarpıcı bir şekilde dile getirmiştir ‘’ABD gerek ekonomik gerekse kültürel olarak öyle egemen bir güç hâline geldi ki hepimiz bilerek veya bilmeyerek Batı merkezci özelliğe bürünen müritlere dönüştük’’ Dolayısıyla kimsenin müridi olmamak için propagandanın ikna edici gücüne karşı dikkatli olmak gerekir.