Türkiye eğitim sisteminde nasıl başarılı olur?
14 günlük yurtdışı seyahatimde Almanya’da Münster Eyaletine bağlı birkaç okulu gezdim. Almanlar eğitimde oldukça başarılı. Eğitimdeki başarı, ülkedeki birçok başarıyı beraberinde getirmiş. Güçlü teknolojiye sahip olmaları güçlü bir eğitim sistemine sahip olmalarından kaynaklı.
Ziyaret ettiğim bir okul dışardan bizim buradaki Fen Liselerine benziyordu. İçeri girince yanıldığımı bir meslek koleji olduğunu fark ettim. Bizde fen liseleri onlarda meslek liseleri gözde okullar. Özellikle meslek kolejlerindeki temizliği, mesleki motivasyonları, okulun özene bezene dizayn edilmesi bizim klasik mektep anlayışından çok daha farklı.
Almanya eğitim sistemlerindeki başarısını meslek kolejlerinin varlığıyla birlikte meslek liselerine başarılı, özverili, girişken, üretken öğretmenleri yönlendirmesine de borçlu. Başarılı öğrenciler meslek kolejlerinde okuyor, başarılı öğretmenler meslek kolejlerinde çalışıyor.
Tıp-hukuk gibi popüler bölümlere giden öğrenciler çoğunlukla meslek kolejlerinden mezun olanlar arasından çıkıyor. Bizdeki gibi TYT/AYT benzeri sınavlar yok. Bunun yerine lisede eğitimleri oldukça zor. Öğrenciler büyük bir emek vermeleri, terlemeleri gerekiyor. Sınavsız, lise ortalamasına bağlı olarak puanının yettiği bölüme gidip kaydını yapabiliyor. Bu açıdan bizdeki üniversite sınavının önemi, onlarda lise eğitiminde var.
Bir öğrenci arzu ederse çalışır tıp okur hukuk okur, arzu ederse meslek öğrenir mühendis olur; meslek kolejleri alternatife dayalı bu imkanı veriyor çocuklara. Ülkenin en başarılı öğrencilerin (beyin takımının), meslek kolejlerine geldiğini öğrenince bizim de meslek liselerine neden daha çok yatırım yapmaya çalıştığımızı daha iyi anladım. Takip edebildiğim kadarıyla evet Ziya Selçuk mesleki eğitimde bir şeyler yapmaya derdiyle hemhal; protokoller imzalanıyor, Aselsan, İTÜ gibi meslek liseleri kuruluyor, ‘mesleğim hayatım’ portalı hayata geçiriliyor vesaire. Onlarca çalışmada Ziya Hoca’nın imzası, emeği var. Ama aynı sistemle devam edilirse bunca emeğin karşılık bulacağını ve başarılı olacağımızı düşünmüyorum açıkçası. Büyük bir reform yapılması gerekiyor. Ülkenin en başarılı öğrencilerinin meslek liselerine yönlendirilmesi ve sınavla öğrenci alan liselere dönüştürülmesi, tabiri caizse fen liselerinde olduğu gibi, umut vaat eden öğrencilerin bu okullara akışı sağlanması gerekiyor. Yani tıp-hukuk-mühendislik gibi önemli meslekleri seçenlerin meslek liselerinden çıkması sağlanmadıkça meslek liselerindeki kalite de artmaz, ülke de kalkınmaz, başarı da elde edemeyiz. Bunca emek de heba olur.
Mesela şu mevzu il müdürlükleri veya bakanlık tarafından masaya yatırılması gerekiyor: Bu hafta açıklanan Liseye Geçiş Sistemi’nde birçok meslek liselerinde 9. Sınıflarda onlarca, yüzlerce boş kontenjan kaldı. Okullarda onlarca öğretmen maaş karşılığı derse girebileceği ders yükü bile oluşamayacak. Sebebi ise meslek liselerinin sayısının fazla olması ve en düşük puanlı öğrencilerin bu liselere yönlendirilmesi olarak görüyorum ben… Dolayısıyla aileler çocuklarını buraya göndermeyi pek tercih etmiyorlar. Tüm meslek liseleri Aselsan Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nde olduğu gibi( %0,46’lık dilime giren öğrencilerin yerleşmesi misali) başarılı öğrencilerin yönlendirilmesi gerekiyor.
Bunu Ziya Selçuk başarabilir mi?
Evet, Ziya Hoca’nın toplum nezdinde çok büyük bir karşılığı oluştu. Toplumu eski MEB bakanlarına nazaran daha kolay yönlendirebiliyor, bilinçlendirebiliyor. Mülakatı kaldırıp liyakati getirmeye ve adil bir sistemi inşaa etmeye yönelik başarılı olduğu birçok alan da var… Meslek liseleri konusunda da üzerinde özenle duruyor, ama sadece atölye altyapısının güçlendirilmesi, fiziki koşullarının iyileştirilmesi gibi konulardan öte, bir şekilde bir formül bulup başarılı öğrencileri meslek liselerine yönlendirmesini sağlaması gerekiyor.
Bu arada benim zamanımda ortaokul puanı yüksek olanların meslek lisesine yerleştiğini, o günün aileleri çocuklarını meslek liselerine göndermek için can attığını ve benim de lise olarak meslek lisesinden mezun olduğumu ve bugünkü başarımı meslek lisesinde okumaya borçlu olduğumu not düşmek isterim.
