TL GERÇEK DEĞERİNDE Mİ?
Dolar rekora doymuyor.
3,04 lira ile tarihi zirvesini test etti.
ABD ekonomisine ilişkin verilerin olumlu gelmesi, Çin kaynaklı küresel büyüme endişesi gibi dış dinamikler, doların ateşini yükseltiyor.
Diğer ülkelerin para birimleri karşısında değer kazanıyor.
TL de bu kervana dahil.
Üstelik de ön saflarda yerini alıyor.
Sene başından bu yana yaklaşık yüzde 30 oranında aşındı.
Bu kayıpta iç dinamiklerin de rolü büyük.
Siyasi belirsizlik, terör eylemleri, yüksek cari açık, sürekli artan dış borç, ihracat ve turizm gelirlerinde azalma bu meyanda sayılabilir.
Türk halkı dövizi, özellikle de doları yakından izliyor.
Parasını, yetkililerin aksi yönde uyarılarına rağmen dövize yatırıyor.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu verilerine göre, hane halkı ve şirketlerin döviz tasarrufları toplam mevduatların yüzde 43'üne yükselerek son 10 yılın zirvesine çıkması bunun göstergesi.
Döviz borcu olan da kurların yükselmesinden endişe duyuyor.
İthalata dayalı üretim yapanların da gözü kurlarda.
Bu yüzden "Dolar yükselişini sürdürecek mi, 4 lira olur mu?" sorusu ekonomi gündemini meşgul ediyor.
Pek çok faktör devrede olduğu için isabetli bir tahminde bulunmak zor.
Önce şu soru cevaplandırılmalı:
TL'nin dolar karşında gerçek değeri ne olmalı?
TL'nin gerçek değeri reel efektif döviz kuru endeksiyle ölçülüyor.
Türkiye'nin fiyat düzeyinin dış ticaret yaptığı 36 ülkenin fiyat düzeyine göre değişim gösteren endeks, TL'nin gerçek değerini yansıtıyor.
Endeks 100'ünüzerinde ise TL'nin değeri olduğunu gösteriyor.
Endeks son yıllarda 110-125 arasında seyrediyordu.
Şimdi95'e indi.
Yani gerçek değerinin altında bulunuyor.
Psikolojik faktörler ve spekülatörler devreye girmezse bundan sonra TL'nin değer kaybının sınırlı olması gerekir.
Şu yanlışı da düzeltelim; TL'nin değerli olması kulağa hoş gelmekle birlikte ekonomi için yararlı değildir.
Değerli TL, ithalatı ucuzlatır, piyasada mal bollaşır.
Bu sayede enflasyon düşer, dolar cinsinden hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH)yapay büyür, ama uzun vadede ekonomi zarar görür.
Ara malı üreten yerli sanayi darbe yer, cari açık tehlike sınırını aşar.
Ekonomi dış şoklara karşı kırılgan hale gelir.
Sonunda devalüasyon kaçınılmaz olur.
GSYH küçülür.
Nitekim bu yılGSYH'nın 100 milyar dolar azalması bekleniyor.
Şöyle ki;
Orta Vadeli Program'da GSYH'nın cari fiyatlarla 1 trilyon 945 milyar lira (850 milyar dolar) olacağı tahmin edilmişti.
Hesaplamada esas alınan dolar kuru 2,29 lira idi.
Oysa dolar şu anda 3 TL.
Ortalama dolar kuru 2,60'dan hesaplandığı takdirde GSYH 750 milyar dolara iniyor.
Görüldüğü üzere dolar kurunun yüksek veya düşük olması yanıltıcı sonuçlar verebilmektedir.
Bu nedenle TL'nin gerçek değerini gösteren reel efektif döviz kuru endeksi izlenmeli, TL'nin değerini korumak için zorlamalara başvurulmamalıdır.
Şunu unutmayalım;
ABD'de enflasyon yüzde 1,5, Türkiye'de yüzde 7 iken TL dolar karşısında değer kaybetmeye mahku00fbmdur.
