​TİP: Popüler siyaset mi yoksa devrimci siyaset mi yapıyorlar?

Türkiye İşçi Partisi (TİP) son seçimlerde adından çokça söz edilen partilerden biri oldu. TİP’in siyasi söylemleri ve seçim kampanyası işçi partisi olma iddiasıyla birlikte ele alındığında, sol ve devrimci siyaset açısından incelenmeyi hak ediyor. Türkiye’de kendisini sol ve sosyalist olarak tanımlayan bir partinin yüzde 1’in üzerinde oy alması ve TBMM çatısı altında bulunması başlı başına inceleme konusudur.

TİP’in de programı ve siyasi söylemleri düşünüldüğünde, şu soruyu sorarak başlayabiliriz: Solun makus talihi TİP’in aldığı oy ve yarattığı siyasi etki hesaplandığında kırılmış olabiliyor mu?

Sol siyaset, küçümsenmeyecek bir özgül ağırlığı her dönem korusa da, şimdiye kadar köklü bir toplumsallaşmaya ulaşamadığını görüyoruz.

Siyasal tarihini de hatırladığımızda günümüze ulaşan sol ve TİP’ten asgari bir başarı hikayesi çıkarmakta pek mümkün değil. Türkiye’nin siyasi ölçeği düşünüldüğünde birkaç özel dönem dışında Sosyalist sol ve bu fraksiyonların, toplum ve seçmen kitlelerine ulaşmada sağ partiler ve muhafazakar partiler kadar maharetli olmadıkları da ayrı bir hakikat...

Türkiye sosyalist hareketinin uzun yıllara dayanan bir seçim pratiği bulunmuyor. Hatta solun önemli bir bölümünün seçimlere yıllarca mesafeli durduğu bile söylenebilinir.

İşte bu meşru alanda Türkiye sosyalist hareketinin karnesinin pek parlak olmadığını söylemeliyiz.

Tarihsel TİP’in 1965 seçimlerinde aldığı yaklaşık yüzde 3’lük oy oranı dışında Türkiye’de sosyalist partilerin öne çıkan herhangi bir seçim başarısı bulunmuyor. 2017 yılında kurulan günümüzdeki TİP’in son seçimlerde aldığı yüzde 1,76’lık oy oranının ise solun hanesine yazılması ne kadar samimi olur onun da ayrı kafa karışıklığı mevcut.

TİP, Türkiye sol-sosyalist hareketi içerisinde bir tür efsanevi yan barındırmakta. Bunun en önemli nedenlerinin başında; TİP’in 1965 senesindeki genel seçimde kendi açısından “başarı” kazanması ve yüzde 2,97’lik oy oranıyla 15 sosyalistin meclise girmesi yatıyor. Bu gelişme, o dönem sosyalistlerin Türkiye kamuoyunda daha da öne çıkmasının yolunu açtı. Yıllardır TKP ile yer altı faaliyeti gösteren sosyalistlerin kitlesel çalışmalarda yer almasının da önü açıldı. 1969 seçimlerinde yüzde 2,68’le bir nebze olsun eski oranına yakın bir oy alabildi. TİP, bu seçimlerden sonra bir daha hiçbir zaman o kadar yüksek oy alamadı. 12 Mart darbesinden sonra ise kapatıldı ve ardından 1977’de bir daha kurulsa da hiçbir zaman istediği oy oranını göremedi.

TİP’i 60’lı yıllarda seçim “başarısına” götüren birçok etken vardı. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de sivil toplu örgütlerinin ve politik hareketlerin mobilize oldukları ve hayata müdahale edebildikleri yıllardı o dönem. Kuruluşunda önemli sendika başkanlarının yer aldığı ve bir tür sol ittifakı andıran TİP de aydınlar ve gençler için önemli bir politik özne haline gelmişti.

TİP bir aydın hareketi miydi? Yoksa kendisinin de deklare ettiği üzere işçilerin ve köylülerin partisi miydi? Bu çokça tartışılan bir konu olmuştur. Üstelik bu dönemde TİP’in Kürt bölgelerinde gerçekleştirdiği Doğu Mitingleriyle beraber önemli bir Kürt oyu aldığı da unutulmamalı.

2017 yılında kurulan TİP’in ilk seçim deneyimi de Genel Başkanı Erkan Baş’ın 2018’de HDP listelerinden İstanbul milletvekili seçilmesiyle başladı. Aynı seçimde oyuncu Barış Atay’ın da HDP listelerinden Hatay’dan milletvekili seçilmesiyle Baş ve Atay TBMM’ye girmiş oldular. Kendi beyanlarına bakılırsa HDP ile yaptıkları anlaşma neticesinde iki vekil daha sonra HDP’den ayrılarak TİP milletvekili olarak yollarına devam ettiler.

Yine HDP’den İstanbul milletvekili olarak meclise giren Ahmet Şık ve CHP’nin İstanbul milletvekili olarak meclise giren Sera Kadıgil de istifa ederek TİP’e katılarak duyurdular. Dört vekilli sosyalist bir parti olarak mecliste yer alan TİP’in bu dönemde özellikle sosyal medyanın da etkisiyle popülerliği giderek arttı. Erkan Baş’ın ve Barış Atay’ın meclis konuşmaları sosyal medyada paylaşılarak hatırı sayılır bir çevreye ulaştırıldı.

TİP milletvekillerinin yaptığı ateşli konuşmalar iyi hoştu ama sol ve devrimci iddiaların pratikteki karşılığına baktığımızda ciddi tezatlar içerdiği görülüyordu. Her şeyden önce, TİP’in kendini mecliste var etmesini sağlayan temel siyasi öznenin Kürt siyaseti olduğu gerçeğini umursamadıkları...

HDP’nin sosyalist milletvekili kontenjanından meclise giren TİP vekilleri, 2023 seçimlerinde de epey tartışmalı bir ittifakın parçası oldular. Aday belirleme sürecinde Kürt siyasetiyle kimi gerginlikler yaşandı. Şimdiye kadar Kürt siyasetiyle kurduğu ilişki üzerinden kendisine alan açan TİP’in doğrudan HDP ile girmiş olduğu polemik kurulan ittifakı sorgulatmış, TİP’in Kürt siyaseti tarafından fırsatçılıkla suçlanmasına da neden olmuştu.

2023 Genel seçimlerinde TİP’in aldığı vekil sayısı dört sayısını geçemedi. Reel siyasette sol nostaljisi sandık aritmetiğine yansımadı.

Ayrıca TİP’in siyasal dönüşünde can suyu olan en önemli eylem “Gezi olayları” oldu. Gezi Parkı, bu açıdan sol örgütlü gruplara çekidüzen vermiş, kollektif eylemler siyasal çatı olarak TİP’te buluşmuşlardır.

TİP’in şimdiye kadarki siyasetini ve seçim pratiğini sosyalist siyasetle ilişkilendirmek bakımında zayıf olduğunu ifade etmeliyiz. TİP’in özellikle bu yıl gerçekleşen Cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinde ortaya koyduğu siyasetin bizim anladığımız devrimci sınıf siyasetiyle uzak yakın bir ilgisi bulunmuyor. 31 Mart yerel seçimlerin de TİP 14 Mayıs’ın tekrarını yaşatmaktan ve yaşamaktan vazgeçmediler. Kendi deyimleriyle “ya bir yol bulacakları ya da bir yol açacakları” şeklindeki iddiayı siyasal öngörülerimiz ve tarihsel deneyimler ışığında değerlendirdiğimizde bu yolun, sol nostaljisi ve popüler ikonları öne çıkaran bir deneyimden öteye geçmiyor.

TİP aldığı oy oranıyla övünedursun bugün ‘kaybedenler kulübü’nün bir parçası durumundadır.

En başa dönecek olursak, seçimler elbette önemlidir; fakat emekçilerin örgütlü gücü sandıklara, aritmetik hesaplara ve pazarlıklara sığmayacak kadar büyüktür.