Tarihimizin Derinliklerine Seyahat

İnsanın geçmişi önemli. Ama milletlerin tarihi ondan çok daha değerli. Çünkü toplumlar, tarihî birikimi ve güçleriyle ayakta durur.

Mehmet Nuri Yardım

Türkiye’de okumaya olan ilgi giderek artıyor. Şüphesiz bu son derece sevindirici. İnsanlarımızın kendi geçmişlerini merak etmesi ve mazilerini öğrenmeye çalışması da elbette lüzumludur. Zira bu ilgi, ardından bir tarih şuuru ve sevgisini de beraberinde getiriyor. Büyük hedeflere ancak bu özgüvenle yürünebilir. Bu kutlu gayelere ulaştıracak olan kıymetli eserlerden kısa kısa da olsa bahsetmek isterim. İşte masamda bekleyen bazı tarihî kitaplar:

Göktürklere Kalan Miras Gürhan Kırilen’in eseri. Yazar daha önce yayımladığı Eski Çinin Ötekisi Türkler, Göktürklerden Önce Türkler ile Tuyü Hunlar ve Tabgaçlar adlı üç çalışmasını bu kitabında toplu olarak okuyuculara sunuyor. “Barbarlık Sorunu” ile başlayan kitapta muhtelif araştırmacılara göre kavimler, diller ve dinler üzerinde duruluyor. Batı tarihçiliğinin dışında Doğu kaynaklarındaki bakışa göre yapılan inceleme ve araştırmaların toplu olarak sunulduğu kitapta, kültür ve medeniyet konularının yanı sıra Göktürklere kadar uzanan süreçte Türkçenin merhaleleri üzerinde de etraflıca duruluyor.

TÜRKLERİN MENŞEİ

Türklerin Menşeine Dair isimli eserin müellifi İkinci Abdülhamid Han devrinin devlet adamlarından olan Hasan Enver Paşa. Hazırlayan ise Hayrettin İhsan Erkoç. Geniş bir mevzunun muhtasar bir şekilde ele alındığı eserde yer alan bölümler arasında “Türklerin Aslı”, “Türklerin Menşeine Dair”, “Tatarlar ve Moğollar” ile “Barbar Kelimesinin Ehemmiyet-i Tarihisi” de bulunuyor. Prof. Dr. Necati Demir’in hazırladığı Bozkurt ve Ergenekon Destanı’nın başında genel Türk destanları hakkında özlü bilgi veriliyor. Ardından “Bozkurt Destanı ve Ergenekon Destanı’nın Tarihî Alt Yapısı”, “Ergenekon Destanı’nın Kaynakları” ile “Bozkurt Destanı ve Ergenekon Destanı’nın Temel Yapısı” bölümleri artarda işleniyor. Bunların dışında üç müstakil kısım, destanların tam metni ve değerlendirme yazısı yer alıyor. Aynı yazarın ikinci kitabı, Şecere-i Terâkime Türklerin Soy Kütüğü Ebulgâzi Bahadır Han ismini taşıyor.

TİMURLENK

Kaleme aldığı romanlarıyla Türk tarihini sevdiren M. Turhan Tan, Timurlenk kitabını 1936 yılında yazmıştır. 1930’dan itibaren vefatına kadar tarihimizin belli başlı şahsiyetlerini ve devirlerini yazan Tan, Asya’nın en büyük hükümdarlarından ve dünyanın en mühim savaşçılarından biri olan Emir Timur’un Anadolu’ya gelişini de bu romanında anlatıyor. Eserde, tarihî bir şahsiyet olmasına rağmen efsaneleşen bu liderin sadece Türkistan coğrafyasının değil dünya tarihin de en büyük askerlerinden birisi olduğu vurgulanıyor. Romanda Timur’un bir başka cihangir olan Osmanlı Sultanı Yıldırım Bayezid’le giriştiği Ankara Muharebesi’ne de temas ediliyor, harp öncesi ve sonrasında yaşananlar dile getiriliyor.

OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E

Fatih Mehmet Sancaktar’ın Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Anayasa, Seçim ve Meclis Tecrübesi adlı eserinde, 1876-1923 dönemi ele alınıyor. Günümüzde de tartışılan seçimler, anayasa ve meclisin işlemesi konularının bizdeki tarih boyutunu görebilmek için bu eser okunmalı. Bazı hakların elde edilebilmesi için verilen mücadeleler ve yaşanan hadiselerin anlatıldığı kitabın birinci bölümünde “I. Meşturiyet Dönemi Anayasa ve Meclis-i Mebusan” üzerinde duruluyor. İkinci kısımda “II. Meşrutiyet Dönemi Seçimler ve Çok Partili Siyasi Hayat” var. Son bölümde “Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı’ndan Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne” başlığı altında toplanan konular sıralanıyor. Sonuç yazısı, eserin özü mahiyetinde. Zengin bir kaynakça ve detaylı bir dizin ile kitap bir bütünlük arz ediyor.

OSMANLI MODERNLEŞMESİ

Osmanlı Modernleşmesinde İlk Adımlar Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu’nun eseri. “Teknoloji, Bilim ve Eğitim” alt başlığıyla okura sunulan kitabın ilk bölümünde “Modern Bilimlerin Osmanlı Türkiye’sine Girişi”ni okuyoruz. Burada Tanzimat Öncesi ve Tanzimat Dönemi Osmanlı Bilim ve Eğitim Anlayışı dile getiriliyor. Ardından şu başlıklar sırayla önümüze geliyor: Mühendislik Eğitimi ve Klasikten Moderne Geçiş, Türkçenin Bilim Dili olması Mücadelesi, İlmî ve Meslekî Sahalarda Cemiyetleşme Gayretleri, Osmanlılar ve Teknoloji, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bilim Politikaları. Ekmeleddin İhsanoğlu bu eserde, uzun yıllar Osmanlı tarihinin modernleşme gayretlerini peşin hükümlerle karalayan bakışları yıkarak yeni bilgileri ve orijinal yorumları okuyucunun önüne sunuyor. Diğer bazı tarihî eserler ve yazarları şöyle: Kıvılcım Türk Ocaklarının Romanı (Metin Savaş), İngiliz Perspektifinden Türkiye ve Millî Hareket (Abdurrahman Bozkurt), Cihan Harbi’nde Yıldırım (Dr. Werner Steuber, Çeviren: Bursalı Mehmet Nihat, Hazırlayan: Samet Özdemir), Gazi Sultanlar ve İslâm’ın Sınırları (Ali Anooshahr, Türkçesi: Yahya Kemal Taştan). Bahsi geçen bu eserlerin tamamı, Ötüken Neşriyat tarafından yayımlandı.

FATİH VE ZAMANI

Fatih Sultan Mehmed ve Zamanı Franz Babinger’in eseri. Türkçeye çeviren Dost Körpe. 800 sayfalık bu hacimli klasik biyografide, 1453 yılındaki İstanbul Fethi’nden sonra Osmanlı Devleti’ni geliştiren Fatih Sultan Mehmed’in muhteşem hayatındaki muazzam hadiseleri anlatılıyor. İstanbul’un Fethi’nin 500. Yılı dolayısıyla 1953’te yayımlandığında büyük ilgi gören eser hakkında büyük tarihçimiz merhum Halil İnalcık şu değerlendirmede bulunmuştu: “Babinger, bugüne kadar asla aşılamamış bir Fatih çalışması yayımladı. Çıkar çıkmaz büyük gürültüler koparan Fatih Sultan Mehmed ve Zamanı elli yıldır herkesin aleyhinde bulunduğu, aleyhinde bilim adamlarınca bunca makalenin yazıldığı efsanevi kitap, asıl yayımlanması gereken dilde, Türkçede.” (Alfa Basım Yayım Dağıtım) Haydar Akın’ın araştırma kitabı Ortaçağ Avrupası’nda Cadılar ve Cadı Avı da aynı yayınevi tarafından vitrinlere taşındı.

İSSLÂM’IN YAYILIŞ TARİHİ

İslâm’ın Yayılış Tarihi’nin müellifi Thomas Walker Arnold, tercüme eden Halil Hâlid Bey, hazırlayan ise Yüksel Kanar. Bu kıymetli eseri Kapı Yayınları kültürümüze kazandırdı. Önsöz, 13 bölüm, kaynakça ve dizinden ibaret olan eserin arka kapağında şu satırları okuyoruz: “İslâm… Peygamberimiz Hz. Muhammed’e 40 yaşında inen ve dalga dalga bütün dünyaya yayılan son büyük din… Küçük bir Arap şehrinde doğup büyük mücadelelerden sonra kabul gören İslâm’ın bu derece yayılmış olmasının arkasında yatan sebepler neler? Fetihler mi bu dini bu kadar yaygın hâle getiren? Yoksa aynı zamanda bir kültür ve medeniyet inşa etme kapasitesi mi? Thomas Walker Arnold, oryantalistlerin İslâm hakkında çarpıtma yarışına girdiği bir dönemde kaleme aldığı makale ve kitaplarda, serinkanlı ve hakkaniyetli değerlendirmeleriyle dikkatleri çeken bir tarihçi. O, hiçbir düşünce din anlayışının ‘kılıç zoru’yla bu derece yayılamayacağını, bu türden değerlendirmelerin bir çarpıtma ve dezenformasyon olduğunu, İslâm’ın yayılmasında asli sebebin, insanlığa sunduğu inanç ve yaklaşımlar içinde aranması gerektiğini söylüyor.”

ARIBURNU 1915

Son yıllarda hakkında en çok kitap yazılan harplerimizden biri Çanakkale’dir. Bize saldıran yedi düvele karşı muharebe eden Mehmetçiklerin destanı elbette daha çok yazılacak. İşte bu kıymetli eserlerden biri de Haluk Oral’ın Arıburnu 1915 adını taşıyor. Çanakkale Savaşı’ndan belgelik hikâyelerin yer aldığı kitap Everest Yayınları arasında çıktı. Haluk Oral’ın yaklaşık 20 yıl boyunca âdeta iğneyle kuyu kazarcasına derleyip bir araya getirdiği, araştırıp önümüze koyduğu belge, görsel malzeme ve hatıralardan meydana gelen kitap, bir sevdanın ürünü. Kitapta Çanakkale Harbi’nin en önemli kesitlerinden birisi olan ‘Arıburnu Savaşları’ndan başarılı insan tasvirleri var. Kitap boyunca Çanakkale merkezli bir tarih yolculuğu yapılıyor. Fotoğrafların, bilgi ve vesikaların eşliğinde…

Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi’nin İnsanlık Âlemi Akvâm-ı Cihân eserini Abdullah Tarık Ömeroğlu hazırladı (Büyüyen Ay Yayınları). Roderıc H. Davıson’un yazdığı Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform kitabının Türkçesi Osman Akınhay’a ait. (Dergâh Yayınları). Abdurrahman Türkmen’in kaleme aldığı iki kitap ise şunlar: Osmanlı Tarihinde İşlenen Saltanat Cinayetleri Meselesi ve Türk Büyüklerine Yapılan Saldırılar ve Bu Saldırılara Verilen Cevaplar.