Sünnet'i anlamak!

SÜNNET, Hz. Peygamber’in inanç, ibâdet, tebliğ, eğitim, ahlâk, hukuk, siyaset ve ekonomi gibi alanlarda kişisel ve toplumsal hayatı yönlendirici Kur’ân merkezli buyrukları ve onaylarıdır.

Her bir peygamber gibi Hz. Muhammed (s.a.v) de Allah’ın buyruğu gereği kendisine itaat olunması için gönderilmiştir. Bu sebeple O’nun, Kur’ân’ı açıklayıcı nitelikli emirleri, yasakları ve onaylarına göre yaşamakla mükellefiz. (Nisa 64)

O’nun Sünneti’ni izlemek olarak ifadelendirebileceğimiz bu yükümlülüğümüze aykırılık kaos sebebi ve azab nedenidir. Kur’ân-ı Kerim’de şöyle buyurulur:

“…Peygamberin buyruğuna karşı gelenler doğrudan sapmak ve saptırmaktan veya can yakıcı bir azaba uğramaktan korksunlar.” (Nûr 63)

Rabbimizin emri gereği Peygamberimizin Sünnet’ini izleyebilmek için Sünnet’i, işaret olunduğu üzere Kur’ân tarafından yönlendirildiğimiz örneklendirilmiş inançlar bütünü ve hayat tarzı olarak anlamamız gerekmektedir. Böyle algılanmadığı takdirde Sünnetin dönemimizde olduğu gibi sakal bırakmak, selamlaşmak, hediyeleşmek, Şevval ayında oruç tutmak ve kurban kesmek türü belirli görevlere inhisar ettirileceği açıktır.

Önemine binaen sevgili eşi Hz. Âişe (r.anhüme) annemizin anlatımı ile özetlersek Peygamberimiz’in sünneti, Kur’ân’ın uygunlamasından ibarettir.

Nitekim Peygamberimiz, sunacağımız hadislerinden de öğrenileceği üzere din olarak yaşanması gereken buyrukları, Kur’ân aracılığıyla Allah’ın koyduğunu bildirmiştir: “Şüphesiz Allah (sizler için) sınırlar koydu, onları aşmayın. Görevler yükledi, onları yapın. Yasaklar koydu, onları da çiğnemeyin. Unuttuğu için değil ama size rahmet olması için pek çok alanı da özgürlüğünüze açtı, onları da sınırlamayın.” (İbni Kesir Bakara 230)

Kur’ân kişisel hayatın yanı sıra ahlâkî, siyasî ve ekonomik yönleriyle toplumsal hayatı ve O’nun organizasyonunu da içerdiğine göre Sünnet’i anlamamız gerektiği şekliyle enginliği içinde kavramalıyız. Bunun için Kur’ân’ın genişçe bir fihristine veya bir hadîs kaynağının ana bölüm başlıklarına bakmamız yeterlidir.

Rabbimizin emri gereği Peygamberimizin Sünnet’ini izleyebilmek için Sünnet’i, işaret olunduğu üzere Kur’ân tarafından yönlendirildiğimiz örneklendirilmiş inançlar bütünü ve hayat tarzı olarak anlamamız gerekmektedir.

Mesela Kur’ân’dan sonra birinci kaynak olarak kullandığımız Buhari’nin Sahih’i, namazdan oruca, nikâhtan boşanmaya, ticari işlemlerden şirketleşmeye, yargıdan yönetim ilkelerine, yemek-içmekten giyime ve görgü kurallarından ceza yasalarına kadar 97 kitabı ihtiva etmektedir ki Sünnet’in hayatı bütünüyle kucaklayıcılığını göstermektedir.

Buradan hareketle Sünnet’i şöylece de tanımlayabiliriz:

“Sünnet, Hz. Peygamber’in inanç, ibâdet, tebliğ, eğitim, ahlâk, hukuk, siyaset ve ekonomi gibi alanlarda kişisel ve toplumsal hayatı yönlendirici Kur’ân merkezli buyrukları ve onaylarıdır.”

Bu tarif ışığında şöylece örneklendirmeler yapabiliriz:

Sünnet, Allah’a inanılmasını, emirleri ve yasaklarına uyularak yalnızca O’na ibâdet edilmesini emreder. O’nun yasalarıyla çatışan kişilere, ilkelere ve kurumlara meşruiyet tanınarak O’na ortak koşulmasını yasaklar.

Sünnet, insanların örneğin can, mal, din ve ifade özgürlüğü gibi haklar ve hürriyetlerini korumalarını, bu uğurda gerekirse ölüme atılarak şehid olmalarını ister. En büyük cihadın zâlim yönetimlere karşı hakkı haykırmak ve savaşmak, olduğunu bildirir.

Sünnet, toplumsal hayatın, adalet, liyakatlileri görevlendirme ve danışma-seçim kurallarına göre yapılandırılmasını öngörür.

Sünnet, bütün sözlerin, davranışların, işlerin ve de kılık kıyafetlerin güzelleştirilmesini, güzellik ölçüleri olarak da Kur’ânî buyrukların, ilmî verilerin ve insanlığın ortak kabulleri olan (maruf) değerlerin kullanılmasını öğütler.

Sünnet, Kur’ân ve akıl çizgisinde dış görüntülerin mükemmelleştirilmesi gereğini, Allah’ın rızası hedeflenerek de rûh dünyamızın geliştirilmesi lüzumunu vurgular.

Sünnet, adalet, kazanmak ve cinsel tatmin gibi meşrû amaçların zulüm faiz, içki-kumar fuhuş işletmeciliği, emeği sömürü, zina ve eşcinsellik gibi gayri meşruaraçlarladeğil yalnızca helâlyollarla gerçekleştirilmesini yasalaştırır.

Sünnet, iradeleriyle atılım yaparak bedenî, ilmî, malî ve estetik güç kazananların ve bu güçleriyle barışa ve yarar sağlayıcı işlere yönelenlerin Allah katında daha hayırlı ve sevgili olduklarını duyurur.

Sünnet, Kur’ânî doğruların ve ilmî gerçeklerin belirlediği alanlar dışında yabancı topluluklara benzer olmaktan ve onları kültürel, siyasî ve hukukî sahalarda müminler üzerine egemen kılmaktan şiddetle kaçınılmasını ilkeleştirir.

Sünnet, bütün nimetlerin Allah’ın ikramı olduğunu bildirir. Büyüklük duygularına kapılmaksızın sade ve mütevazı yaşanmasını, vermeyenlere vererek, gelmeyenlere giderek ve hata edenleri bağışlayarak erdemli bir hayat sürülmesini tavsiye eder.

Sünnet, dünya hayatını âhiret amacıyla yaşamaya yöneltir, güzel ameller ve dualarla Cennet’e ermeyi ve Cehennem’den korunmayı gayeleştirir.

Yukarıda hadîs kaynaklarından devşirerek Allah’ın Elçisi Hz. Muhammed (sav)’in Sünnet’i olarak vasfettiğimiz amelleri, Kur’ân’dan hareketle Kur’ân’ın emirleri-öğütleri ve yasakları olarak da niteleyebiliriz. Çünkü Sünnet Kur’ân’ın açıklaması ve uygulamasıdır.

Sünnet’in Kur’ân’ın açıklaması ve uygulaması olduğu gerçeğine Kur’an-ı Kerim’de sıkça vurgu yapılmaktadır. Misal olarak sunacağımız ayetlerde şöyle buyurulmaktadır:

“… Biz sana bu kitabı, insanlara kendilerine indirile gelen mesajı iyice açıklaman için gönderdik. Böylece belki düşünürler.” (Nahl 44)

“Onların arasında Allah’ın indirdiklerine göre hükmet ve onların arzularına uyma ve onlardan sakın ki Allah’ın sana indirdiğinin bir kısmından seni uzaklaştırmasınlar…” (Maide 49)

Sünnet’i Kur’ân çizgisinde hayatı İslamlaştırma programı olarak göremeyenlerin onu değinildiği gibi kılık kıyafet ölçülerine ve nafile ibâdetler dizisine indirgemeleri kaçınılmazdır. Bu tür bir anlayış ise Hz. Peygamber’i hayattan dışlamaktır.

Kültürel ve siyasî arenada entelektüel olarak görülenleri dahil sevgili Peygamberimize bağlılık arz eder görünen müminlerin çok önemli bir bölümü cehaletleri sebebiyle bu dışlama cinayetini işleyebilmektedir. Çünkü dînî eğitim ve öğretim kurumlarımız, cami içi kültürümüz, tarîkatlerimiz ve gelenekselleşen Sünnet anlayışımız bu dışlayıcı ortamı beslemekte ve bizi hayatımızın büyük bölümünde Şanlı Peygamberimizin önderliğinden yoksun bırakmaktadır.

Sünnet’in, Kur’ân’ın açıklaması ve uygulaması olarak algılanamaması Hz. Peygamber adına sözler uydurulmasına ve Sünnet’e Kur’ân’la çelişen anlamlar yüklenmesine de sebeb olmuştur ki, bu durum pek çok problemimizin kaynağını oluşturmaktadır. Oysaki Sevgili Peygamberimizin kendisine aidiyeti ve anlamı üzerinde ittifak edilmiş hiç bir sözü, işi ve tasvibi yoktur ki Kur’ân’la örtüşmesin.

Cümlemize Kur’ân-Sünnet çizgisinde mutlu bir hayat diler, yazımızı bir âyetle bitiririm:

“Allah ve Peygamberi bir konuda hüküm verdikten sonra artık mümin bir erkek ve kadının kendileriyle ilgili konularda tercih serbestisi yoktur. (Bu hakkı kendinde görerek) Allah’a ve Peygamberine isyan eden kimse, apaçık bir sapıklığa düşmüş olur.” (Ahzab 36)