Söz ola…

Her ne kadar “bir duyguyu, bir düşünceyi eksiksiz olarak anlatan sözcük ya da sözcük dizisi” veya “bir ya da birkaç heceden oluşan ve anlamı olan ses birliği, sözcük” diye tarif edilse de çok daha fazla işlevi vardır sözün. “Üslub-ı beyan, ayniyle insan” demiş eskiler. Çünkü konuşmasından belli olur kişiler.

Zeyd b. Eslem, İbn Ömer’i (r.a.) şöyle derken işittiğini nakleder: Doğu’dan iki kişi geldi ve birer konuşma yaptı. Bunun üzerine Hz. Peygamber (s.a.v.): “Bazı sözler büyüleyicidir.” buyurdu. (Buhârî, Nikâh, 48) Demek ki sözün büyüleyici bir yönü vardır. Öyleyse söz nasıl olmalıdır?

Ebû Hüreyre’nin (r.a.) naklettiğine göre, Resûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: “...Hoş/güzel söz sadakadır...” (Buhârî, Cihâd, 128; Müslim, Zekât, 56). Öyleyse söz nasıl söylenmelidir?

Ebû Hüreyre’nin (r.a.) naklettiğine göre, Resûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: “Her kim Allah’a ve âhiret gününe inanıyorsa, ya hayır söylesin ya da sussun...” (Buhârî, Rikâk, 23; Müslim, Îmân, 74) Öyleyse söz ne zaman söylenmelidir?

İbn Abbâs’tan rivayet edildiğine göre, Hz. Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: “Kardeşinle (düşmanlığa varan) tartışmaya girme, onunla (kırıcı şekilde) şakalaşma ve ona yerine getiremeyeceğin sözü verme.” (Tirmizî, Birr, 58) Öyleyse söz verince ne yapılmalıdır?

İnsanı yoktan var eden Allah (c.c.) aynı zamanda onun nasıl yaşaması gerektiğini de belirlemiştir. En önemli azası olan dil ve ondan dökülen söz için de Yüce Allah bazı ölçüler koymuştur.

Öncelikle söz doğru olmalıdır. Yüce Allah “Ey iman edenler! Allah'a karşı gelmekten sakının ve doğru söz söyleyin ki Allah sizin işlerinizi düzeltsin ve günahlarınızı bağışlasın. Kim Allah'a ve Resulüne itaat ederse, muhakkak büyük bir başarıya ulaşmıştır.” (Ahzâb; 70-71) ayeti kerimesiyle doğru söz söylemeyi emretmektedir.

İkincisi söz değerli ve güzel olmalıdır. “Rabbin, kendisinden başkasına asla ibadet etmemenizi, anaya-babaya iyi davranmanızı kesin olarak emretti. Eğer onlardan biri, ya da her ikisi senin yanında ihtiyarlık çağına ulaşırsa, sakın onlara “öf!” bile deme; onları azarlama; onlara tatlı ve güzel söz söyle.” (İsrâ; 23) ilahi buyruğu sözün değerli ve güzel olması gerektiğini bize bildirir.

Üçüncüsü söz yerinde ve uygun tarzda olmalıdır. “Ey Peygamber'in hanımları! Siz, kadınlardan herhangi biri gibi değilsiniz. Eğer Allah'a karşı gelmekten sakınıyorsanız (erkeklerle konuşurken) sözü yumuşak bir eda ile söylemeyin ki kalbinde hastalık (kötü niyet) olan kimse ümide kapılmasın. Güzel (ve doğru) söz söyleyin.” (Ahzâb; 32) emri sadece Peygamber hanımlarına değil aynı zamanda bütün inananlaradır.

Dördüncüsü söz tesirli olmalıdır. “Onlar, Allah'ın kalplerindekini bildiği kimselerdir. Öyleyse onlara aldırma. Onlara öğüt ver ve onlara, kendileri hakkında etkili ve güzel söz söyle.” (Nisâ; 63) fermanı herkese hitap etmektedir.

Beşincisi söz gönül alıcı olmalıdır. “Eğer Rabbinden umduğun bir rahmeti istemek için onlardan yüz çevirecek olursan, o zaman onlara yumuşak bir söz söyle.” (İsrâ; 28) hitabı sözün gönül kırıcı değil yapıcı olması gerektiğini bildirir.

Altıncısı söz yumuşak olmalıdır. “Ona yumuşak söz söyleyin. Belki öğüt alır yahut korkar.” (Tâhâ; 44) ayeti konuşurken dikkat edilmesi gereken üslubu bildirmektedir.

Ne güzel söylemiş Yunus Emre. “Söz ola kese savaşı / Söz ola kestire başı / Söz ola ağulu aşı / Bal ile yağ ede bir söz.”

Doğru, güzel, yerinde, tesirli, gönül okşayan ve yumuşak sözlü olabilmek ümidiyle…