Son bin yılında Ukrayna

Tarih kayıtlarında daha çok Kiev olarak yer alsa da bugün savaşın orta yerinde olan Ukrayna toprakları, Milattan önce ve sonra pek çok saldırı ve işgale maruz kalmıştır. Kimi zaman komşu devletlerin, kimi zaman da uzaklardan gelen kavimlerin işgaline uğramış Ukrayna.

Ukrayna halkının yaşamakta oldukları bu savaştan en az zayiatla çıkması temennimizdir. Savaş istemeyiz lakin dünyanın savaşsız ve çatışmasız bir yıl yaşamayacağını da biliyoruz.

Şimdi gelin el an savaşın yaşandığı Ukrayna/Kiev topraklarının 1000 yıllık tarihini jet hızıyla geçelim:

MS. 4. Yüzyıldan sonra Hunların, Ostrogotlar’ın, Slavların, Ön Bulgarların, Hazar Hanlığı ve Vikinglerin, Bizans’ın işgalinden dolayı topraklarına acılar gömülü bir ülke Ukrayna!

10. Yüzyılın sonlarına doğru Bizans İmparatoru ile iyi ilişkiler başlatan Kiev Knezi, Ortodoksluğu kabul ederek Bizans ile aralarındaki mezhep sorununu gidermiş oldu.

Bununla yetinmeyen Ukrayna/Kiev Knezi I. Vladimir Bizans İmparatoru’nun kız kardeşi ile evlenip ilişkilere akrabalığı ekleyerek güç kazanmış oldu. Yaklaşık 75 yıl süren I. Vladimir ve oğlu Yaroslav dönemi (980–1054) Ukrayna topraklarında kurulan Kiev Knezliği en huzurlu dönemini yaşadı. Daha sonra Moğolların istilası sırasında Kiev yakılıp yıkıldı.

1300’lü yıllarda batısı Lehsitan’ın eline geçen Ukrayna topraklarının doğusu da Litvanya Grandükü tarafından yönetildi. 17. Yüzyılın sonuna kadar kargaşa ve yıkımın devam ettiği Ukrayna kimi zaman kabul ettikleri Katoliklik kimi zaman da geçmek zorunda kaldıkları Ortodoks mezhepleri arasında sıkıştı.

Bu yüzyılda bölgede Kazak adında bir topluluk birliklerini sağlayarak hem Ukrayna hem Osmanlı hem de Çarlık Rusya için tehdit oluşturdular. Talan ve yağma ile geçinen bu topluluk bölgede yaşayan devletleri birbirine düşürmeyi başardı. Talanlardan birbirini sorumlu tutan Osmanlı ve Lehistanlılar arasında 1633-34 yıllarında ağır kayıplara sebebiyet veren bir savaş yaşandı. Oysa Kazaklar 17. Yüzyılın ilk çeyreğinde İstanbul’un Sarıyer topraklarında bile talanlar gerçekleştiriyordu.

Osmanlı-Lehistan arasındaki savaş bölgede istikrarsızlığa yol açtı. Bu savaşın bıraktığı deri izlerden dolayı 1635 yılından sonra Ukrayna topraklarının içinde yer aldığı bölge savaşsız gün yaşanmadı. 1648, 1654, 1666, 1671-76 ve nihayet Osmanlı’ya ağır zayiat veren savaştan sonra 1699’da imzalanan Karlofça Antlaşması bölgenin nasıl bir yüzyıl yaşadığını gösteriyor.

1700’lü yılların başından itibaren Ukrayna toprakları yine kargaşadan kurtulmadı. Osmanlı İmparatorluğuna karşı kurulan kutsal ittifak Ukrayna toprakları üzerinde hakimiyet kavgası verirken, Lehlerin yanısıra Rus Çarlığı, ikiye bölünen Kazaklar, Osmanlı bu bölgeden el çekmemek için amansız bir mücadele içindeydiler. Bu kavga ve kargaşa 1793’e kadar sürdü. Bu tarihte Lehistan parçalanınca Ukrayna büyük oranda Rusların eline geçti. Kalan toprakları da Avusturya İmparatorluğu hakimiyetine geçti.

Rusların, topraklarının önemli bir kısmını kontrolleri altında tuttukları Ukraynalıları Ruslaştırma politikası 1917 Ekim Devrimi ile bitti demeyi çok isterdik. Ne var ki Ukrayna-Avusturya-Rusya ve Macaristan İmparatorluğu arasında yaşanan savaştan sonra Sosyalist Cumhuriyet olan ve 1922’de Sovyetler Birliğine katılma kararı alan Ukrayna Cumhuriyeti, bu kararın yol açtığı “yapay kıtlık” sebebiyle en büyük insan kaybını yaşadı.

İkinci dünya savaşının işgal döneminde 8 milyon civarında Ukraynalı öldürüldü. Kıtlıkların yaşandığı bu savaşta ayrıca “500 bin Yahudi’nin öldürüldüğü” söyleniyor. İkinci Dünya savaşı sonrası Ukrayna'da büyük bir açlık ve kuraklık yaşandı. Ukrayna'da Sovyetler Birliği'ne karşı isyanlar çıksa da 1953’te Kruşçev’in SSCB’nde başa geçmesi ile Ukrayna uzun yıllar boyunca yaşadığı talihsizlikleri yendi. Kırım yeniden Ukrayna'ya verildi.

Ukrayna sadece işgallerle anılmadı. Tahıl ambarı ülke 1986’da yaşadığı bir talihsiz kaza sonucu uzun süre dünya gündemindeydi. 26 Nisan 1986’da Çernobil nükleer reaktör sızıntısı oldu. Bu kazadan sonra zehirlenme tehdidinden dolayı 350 bin kişi bölgeden tahliye edildi.

8 Aralık 1991 tarihinde Rusya, Belarus ve Ukrayna “Sovyetler Birliği'ni resmen ortadan kaldırma” kararı aldılar.

Sovyetler bitse de Ukrayna için belalar bitmedi. 2014 yılında Rusya Kırım’ı ilhak etti. Ayrıca Ukrayna’nın doğusundaki Donbas bölgesi de Rusya tarafından işgal edilerek yeni yönetime teslim edildi.

Bugün artık açık ve sıcak savaşa sahne oldu Ukrayna. Tarihte görmediği huzurdan mahrum kalan bu topraklarda galiba daha uzun yıllar savaşlar eksik olmayacak.