Şiraz'da Kaşkaylar

İran, farklılıklar, renkler ve cümbüşler coğrafyası. Tarihin getirmiş olduğu bütün zenginlikleri gerek şehirlerde ve gerekse köylerde yaşanan taraflarına rastlamak mümkün. İran'ın bu farklılıkları içinde barındırmanın bir hikmeti vardır. Buradaki her topluluk kendini tanımlamada devletçe bir sakınca görülmüyor.

İran'ın güneyinde Fars eyaletinin merkezi tarihi Şiraz şehri var. Bu şehrin ismi anılınca Hafız ile Sadi'nin ismi akla ilk gelmesi normaldir. Bu iki değer sadece Farsların değil bütün İslam edebiyatının değeri hatta dünya edebiyatını da derinden etkilemişler. Bu edebiyat değerlerinin yanında Şiraz'a tarih içinde örf ve adetleriyle güzellikler katmış bir Türk topluluğu var. Adı Kaşkay Türkleri ya da Kaşkaylar... Anadolu Türkçesine çok yakın bir dil kullanırlar. Daha doğrusu Anadolu'nun modernite girmeyen bölgelerinde Kaşkayların dili aynıdır diyebilirim. Mesela "Hepimizin üstadı" ifadesi yerine "Varımızın üstadı." ifadesini kullanıyorlar. Bu ifadeye aşina olmamak mümkün mü?

Azeriler ve Türkmenler'den sonra İran'da Türkçe konuşan üçüncü büyük Türk topluluğu olan Kaşkaylar ile ilgili "Mu00e9zun Kaşkayı Şiirleri" kitabı dolayısıyla bilgi sahibiydim. Tahran Yunus Emre Enstitüsünden bizim de öğrencimiz olan Emin Cihangiri, kitabın müellifi olan Cefer Eyvezi (Ayvazoğlu Yadıkorlu) beyin selamıyla bize getirip takdim etti. Ayrıca Nevruz'un sonunda Şiraz'da Kaşkay şairleri ve aşıkları bir araya gelecekler ve bizi de meclislerine davet ediyorlardı.

Şiraz'daki Kaşkayların davet mektubunda bizi oraya davet ederken Şiraz'dan da bahsetmişler. Bu şehir İran'ın beşinci büyük kenti ve yaklaşık iki asır önce Zandiyye hükümeti zamanında başkentlik yapmış. Ve bu devirden çok büyük tarihu00ee binalar kalmış. Burası İran'ın ticaret, kültür ve dinu00ee merkezlerinden biridir. Üç kavim bir arada yaşıyor. Farslar, Lurlar ve Türkler (Kaşkay) bir arada yaşıyorlar.

Burada Kaşkay şairleri genellikle Şiraz merkezde ve Firuzabad şehrinde yaşıyorlar. Firuzabad Şiraz'a 100 kilometre uzakta bir şehir. İran'ın diğer şehirlerinde de yaşayan Kaşkaylı şair ve ilim adamları vardır. Mesela bunların en mühimi Kaşkay sözlüğü ve dili üzerinde kitapları bulunan Esedollah Merdanu00ee Rehimi beydir. Rehimi bey İran'ın kuzeyinde Türkmenlerin şehri Kelale şehrinde yaşıyor. Nevruz bayramı için Şiraz'a akrabalarını ziyarete gelmiş.

Rehimu00ee bey Kaşkay şairleri ve aşıklarının üstadı olarak Şiraz'daki toplantımıza iştirak etmişti. Kaşkay aşıklarının okuduğu ve çaldığı müzik makamları hakkında etraflıca bilgiler verdiydi. Diğer Kaşkay şairleri ve edipleri olan Ersalan Mirzayiu00b8Avazallah Safari, Evez Seferiu00b8 Mensur Şahmohemmedi, Masud Namdariu00b8 Mehmet Cavidiu00b8 Furud Cehangiri birbirinden güzel hünerleri bizi mest etti. Onlar'dan Kaşkay kültürü ve edebiyatı hakkında teferruatlı bilgiler aldım. Şairlerimize ve ediplerimize enstitümüzün hediyelerini takdim ettik.

Meclisimizin yapıldığı Emin Cihangiri beyin evinde aşıklar ve şairleri beklerken aile bireylerinin yapmış olduğu hummalı hazırlık, beni Anadolu'da bayram öncesi evlerde yapılan hazırlıklara götürdü. Bizim otelde kalmamıza razı olmadılar. Evlerinde ağırladılar. Kendilerine misafirperverlikleri için müteşekkirim.

Mezun Kaşkay şiirinden bir iki beyitle bitirelim sözümüzü.

Bahar oldu sünbülsuzam gülsuzam /Kalıp künc-i meyhanede yolsuzam Ayaydın gicedir ebr u havadır/Bizim derde şehd-i pistan devadır.