Şiir, hayat ve çoğulculuk

Hayatın ve tabiatın her boyutu çeşitlilikle doludur. Çeşitlilik, insanın ve tabiatın değişmez özelliğidir. İnsana ve tabiata tek tiplilik yakışmamaktadır. Hayat, insan ve tabiat çoğulculukla farklılıklarla güzeldir. Hayata ve tabiata karşı yapılabilecek en kirli ve karanlık suikast, insani ve tabii çeşitliliği ortadan kaldırmak için yapılan teşebbüslerdir. İnsan ve tabiat, çeşitliliğini koruduğu sürece anlamlı ve değerlidir.

Şiir, hayattaki çeşitliliği ifade eden en anlamlı yoldur. Hayatın ve tabiatın çeşitliliğini şiirle anlatmak, insana has bir olgudur. Şiirde insana ve tabiata ait bütün çeşitliliği bulmak mümkündür. İnsanın coşkusu, özgürlüğü ve çeşitliliği şiir şeklinde varolmaktadır. Goethe, insana ve tabiata dair çeşitliliği anlattığı için şiir okyanusunun hiçbir zaman kurumayacağını söylemektedir: “Şiirin konuları hiç eksik olmayacaktır; çünkü dünya o kadar büyük, o kadar zengin, yaşam o kadar değişik manzaralı ki… Hiçbir gerçek konu yoktur ki şair onu gereği gibi işlemesini bildiği andan itibaren şiirden yoksun olsun.” Hayat ve tabiat varolduğu sürece, şiirde varolmaya devam edecektir. Tabiat ve insana dair her şey şiirdedir. İlhan Berk’in dediği gibi: “Kağıtlar, kitaplar, dedi, nereye elimi atsam / Kiminde yarım kalmış, nasılsa bitmiş bir şiir / Kiminde. Hem her şey şiirlerde değil miydi? / Bir gök şiirde ağar, bir sokak şiirlerde / Gider gelirdi / Böyle yaşayıp gidiyorduk.”

UNESCO, insanlığın dil çeşitliliğini kutlamak için 21 Martı Dünya Şiir Günü olarak ilan etmiştir. İnsan ve tabiatın çeşitliliğini dil anlatmaktadır. İnsan, dil sayesinde var olmakta ve varoluşunu gerçekleştirmektedir. İnsanlığın bütün dilleri, insani ve tabii çeşitliliği anlatan eşsiz imkanlardır. İnsanlığın en mükemmel sermayesi dildir. Bütün dillerde yazılan şiirler, bize insanlığın bir yönünü anlatmakta, yenilenmiş ve çeşitlenmiş hayatları keşfetmemize rehberlik etmektedir. Fazıl Hüsnü Dağlarca, dilin şiiri, şiirin dili karşılıklı olarak oluşmasına dair şu tespitte bulunmaktadır: “Şiir bir olgudur; evet, ama yüz bin yıllık araçlarla bir olgu. Bir ozan her dizesine kendi yaptığı dilden, kendi yaptığı dilbilgisinden kata kata en sonunda hem büyük dilini, büyük dilbilgisini yaratır; hem okuyucusunu oralara ulaştırır.”

Dilin her sözcüğü, hayatın farklı bir yönünü anlatmaktadır. Şiir, bütün dillerde sözcüklerle yapılan danstır. Cahit Sıtkı Tarancı, şiirin sözcüklerle dansını şöyle anlatmaktadır: “Şiir, sözcüklerle güzel biçimler kurmak sanatıdır. Ama sözcük nedir? Bir anlamı, bir çağrışımı, bir gölgesi, hattâ bir rengi ve tadı olan nesnedir. Sözcük insanoğlundan haber verir. Sözcük boş bir kalıp değildir. Ozanın duyguları, düşünceleri, hayalleri, dünya görüşü, felsefesi, kişiliği, her şeyi şiirde belli olur. Sözcükleri tanımak, sevmek, okşamasını bilmek gerek. Hangi sözcük hangi sözcükle yan yana geldiğinde nasıl bir ışık ortaya çıkar? Bunu bilmek gerek.” Şiiri var eden insanın nefesi ve sesidir. Yahya Kemal, nefes ve sesle birlikte şiirin vücut bulduğunu söylemektedir: “...Şiir, nesirden bambaşka bir kimliktedir. Musikiden başka türlü bir musikidir. Şiirde “nefes” ve “ses” iki temel öğedir. Dizenin ayakları yerden kopmazsa ve uçmazsa ya da ister en hafif perdeden olsun, ister İsrafil’in sûru (borusu) kadar gür olsun, kulağı bir ses gibi doldurmazsa halis şiir değildir.”

Hayatı anlatan ses ve nefes eleştirel olmalıdır. Despotlar, tek tipleştirmeden, kalıplardan, sınırlardan ve yasaklardan hoşlanırlar. Şiir, hayata ve insana dair yapılan önemli bir eleştiridir. Berolt Brecht, sanatın eleştirisiz olmayacağını çarpıcı bir şekilde dile getirmektedir: “Eleştiriyi ölü, verimsiz, zaman aşımına uğramış bir şey olarak düşünmek çok yanlış. Kritiğin böyle algılanmasının yaygınlaşmasını Bay Hitler ister. Gerçekte ise eleştirel tutum, tek verimli olan, insana özgü olandır. Eleştirel tutum, işbirliği, ileriye yöneliş ve yaşam demektir. O olmadan, sanattan gerçek tat alınamaz.” Şiir, eleştiridir, özgürlüktür, tutkudur ve sevinçtir.

Şiir, insanı ve hayatı yenilemektedir. Şiir sayesinde yeni hayatlara yelken açan insan, yeniden yeni insan olma imkanına kavuşmaktadır. Türkan İldeniz’le birlikte yeni hayata ve insana şiirle yelken açalım: “...Vardır bir şiir: Sarnıç suyu gibi durgun / Vardır bir şiir: Batık kent gölü gibi mahzun / Vardır bir şiir: Çığ gibi iner çavlan yaratır / Vardır bir şiir: Dalgaları hem kendisiyle hem kıyıyla çarpışır / Vardır bir şiir: Zamanla yarışır / Şiirler ses resmidir, sesle çizilir. Hayatın özünde karılmıştır mayası. Renkleri asla solmaz / Yansıtır çağının gölgesini, güneşini. Yansıtır devranın ölçeğini. Ülkenin gerçeğini. Şairi itilip kakılsa, hapse atılsa, derisi soyulsa, asılsa, kurşunlansa, yakılsa da; şiiri yaşar sonsuza kadar ve dipdiri çıkar sayfalardan, bin yılları aşarak…Ve şairler, ve onlar; önce İNSAN dediler, sonra İNSAN. Yanına ekmek, çiçek, gerçek çizdiler. Aysın aydınlansın ortalık, saklanmasın karanlığa kirli işler. Bilinsin çakma denizde kutsanan, yalan dolan, yağma, talan bilinsin diye kelle koltukta gezdiler. Ama hiçbir zaman kalemlerinden eksik etmediler UMUDU. Onlar. Buz Altında Yanardağ. O yüzden, biz yorulmak bilmeyiz. Bilmeyiz yorulmak biz. Yine İNSAN’a, yeni İNSAN’a gideriz. Gün olur bir şiir açar, gökyüzü büyür tat gelir acıya. Duraklamışsa, dinleniyorsa bekleyin biraz lütfen, bir volkandır az sonra patlayacak. Silahları hile pusu ve tuzak diye, işte biraz ondan; tam yılgınlığın belirdiği yerde bir şiirle yeniden tutunuruz kendimize…Selam gençlik, cömert doğa, kâinat tarihin kanlı sayfalarına inat defolsun yeryüzünden öfke ve kin, işte zeytin dalı, işte güvercin haydi barış çocukları hep birlikte YENİ’ye YAŞASIN HAYAT.”