Sarartılmış portakalda kanser riski var mı?
İnsan beslenmesinde meyve ve sebzelerin vitamin ve mineralce zengin olmaları nedeniyle sıkça tüketilmesi önerilmektedir. Vitamin C soğuk algınlığına karşı tavsiye edilmektedir. Turunçgiller C vitaminince zengin ürünler arasındadır. Meyvelerde sarartmayı muz örneğinde değerlendirmiştim. Bu yazıda ise turunçgillerin sarartılması ve sağlık açısından riskli olup olmadığını değerlendireceğim.
Turunçgiller neden
sarartılır?
Bu sorunun cevabını
anlamak için meyvelerin hasat ve yeme olumlarının ne olduğunu bilmek gerekir.
Klimakterik
Meyveler
klimakterik ve nonklimakterik şeklinde iki gruba ayrılmaktadır. Klimakterik olan meyveler fiziksel gelişimini
tamamladıktan sonra bitkiden ayrıldığında olgunlaşmasına devam edebilmektedir.
Diğerleri ise (nonklimakterik) ağaçtan/bitkiden ayrıldıktan sonra
olgunlaşmalarını sürdürememektedir. Muz, kivi, avokado, incir, kayısı, şeftali,
armut, erik, mango, domates klimakterik meyve/sebzelere örnek verilebilir.
Bu tür meyveler, bitki üzerinde tam şekil ve iriliğini kazanmış olmakla
birlikte tat-aroma tam oluşmamıştır. Bir süre daha beklenilmesi gerekir.
Yukardaki bilgilere göre nonklimanterik bir
üründe ağaç ve yeme olumu örtüşmelidir. Bazı meyveleri ham/yeşil hasat edip
olgunlaştırmak ve kabuğunu sarartmak mümkündür.
Ya turunçgiller?
Sarartma
Turunçgiller
klimanterik olmayan meyveler grubundandır. Yani ağaçtan hasat edildikten sonra
besin içerikleri değişmemektedir. Bununla birlikte tüketiciler bu ürünleri
tercih ederken sarı renkli olmasına önem vermektedir. Bitkinin fizyolojik
gelişme sürecinde bu ürünler doğal yolla (zamanla) bu renkleri alırlar. Fakat
daha erken pazara arz amacıyla sarı renk almaları için
olgunlaştırılması/sarartılması yoluna gidilir.
Yeşil turunçgiller
meyvelerinde, meyve kabuğunda yeşil rengin etilen gazının uygun şartlar altında
uygulanmasıyla meydana gelen renk değiştirme işlemine sarartma (Degreening)
denir.
Bu uygulama geniş tüketici kitlesi tarafından
sağlık açısından “endişe” ile karşılanmaktadır.
Dikkat çekmeye çalıştığım husus vaktinden önce
hasat edilerek bazı kimyasalların kullanılarak hızla olgunlaştırma (sarartılması)
ile ilgilidir. Bu meyvelere etilen uygulanarak hızla olgun görünüş kazandırma
yoluna gidilebilir. Pratikte, uzak pazarlara taşıma, depolama ve pazarda uzun
süre ürün bulundurma isteği gibi nedenlerle turunçgiller yeterince tam
sararmadan hasat edilmektedir. Bu tür olgunlaştırma/sarartma işlemi muz, narenciye,
kavun, armut, domates, ananas, hurma gibi meyvelerde de kullanılmaktadır.
Peki, portakal vs sarartma sağlıklı mı?
Sağlık
Portakal sarartılmasında kullanılan
kimyasalın sağlık üzerine etkisi ile ilgili olarak bilimsel dergilerden
derlediğim bilgileri aşağıda özetleyeceğim:
-Etilenin narenciyelerin etindeki iç
olgunlaşma süreçlerinin düzenlenmesinde yer almadığı ve meyvenin iç kalite
özelliklerini etkilemediği belirlenmiştir (Mayuoni L., 2011, Does ethylene
degreening affect internal quality of citrus fruit? https://www.sciencedirect.com/).
Turunçgil meyvelerine yapılan uygulama yalnız
kabukta renklenmeyi sağlar, tat ve lezzet gelişimini etkilemez.
-Klimanterik ürünlerin sarartılıp
olgunlaştırılmasında etilen salgılatıcı olarak kullanılır. Tarım
Bakanlığınca ethephon ve ethephoncyclanilid karışımı etkin madde ihtiva eden
ürünler ruhsatlandırılmıştır. Bir etilen türü olan etephon maddesi üzerinde
yapılan çeşitli çalışmalarda bu maddenin mutasyon potansiyelinin ve akut toksik
riskinin olmadığı belirtilmektedir. Ancak, ethephon uygulanan ürünlerde
etilenin parçalanması sonucu monokloroasetik asit oluşarak üründe
birikebilmektedir. Aşırı düzeyde toksik olan bu maddenin gıdalarda mevcut
olması tehlikeli ve yasaktır.
-Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı (IARC) tarafından
etilen insanlarda kansere neden olduğuna dair güncel bir kanıt bulunmadığından Sınıf
3’e dahil edilmiştir. Bu sınıf için ölçüt:
“insanlara kanserojenliğine göre sınıflandırılamaz” şeklindedir.
Bilim bunları söylemekle birlikte tercih
sizin!
Son söz: Kozmetik sadece dışı güzelleştirir.
