Sarartılmış portakal sağlığa zararlı mı?
İnsan beslenmesinde meyve ve sebzelerin vitamin ve mineralce zengin olmaları nedeniyle sıkça tüketilmesi önerilmektedir. Vitaminlerden C vitamini soğuk algınlığı ve Covid-19’a karşı tavsiye edilmektedir. Turunçgiller C vitaminince zengin ürünler arasındadır. Bu konuyu önceki yazımda değerlendirdim. Bu yazıda ise turunçgillerin sarartılması ve sağlık açısından riskli olup olmadığını değerlendireceğim.
Turunçgiller neden sarartılır?
Bu sorunun cevabını anlamak
için meyvelerin hasat ve yeme olumlarının ne olduğunu bilmek gerekir.
Klimakterik
Meyveler klimakterik ve
nonklimakterik şeklinde iki gruba ayrılmaktadır. Klimakterik olan meyveler fiziksel gelişimini
tamamladıktan sonra bitkiden ayrıldığında olgunlaşmasına devam edebilmektedir.
Diğerleri ise (nonklimakterik) ağaçtan/bitkiden ayrıldıktan sonra
olgunlaşmalarını sürdürememektedir. Muz, kivi, avokado, incir, kayısı, şeftali,
armut, erik, mango, domates klimakterik meyve/sebzelere örnek verilebilir.
Bu tür
meyveler, bitki üzerinde tam şekil ve
iriliğini kazanmış olmakla birlikte tat-aroma tam oluşmamıştır. Bir süre
daha beklenilmesi gerekir.
Yukardaki
bilgilere göre nonklimanterik bir üründe ağaç ve yeme olumu örtüşmelidir. Bazı
meyveleri ham/yeşil hasat edip olgunlaştırmak ve kabuğunu sarartmak mümkündür.
Ya
turunçgiller?
Sarartma
Turunçgiller klimanterik olmayan meyveler
grubundandır. Yani ağaçtan hasat edildikten sonra besin içerikleri
değişmemektedir. Bununla birlikte tüketiciler bu ürünleri tercih ederken sarı
renkli olmasına önem vermektedir. Bitkinin fizyolojik gelişme sürecinde bu
ürünler doğal yolla (zamanla) bu renkleri alırlar. Fakat daha erken pazara arz
amacıyla sarı renk almaları için olgunlaştırılması/sarartılması yoluna gidilir.
Yeşil turunçgiller meyvelerinde, meyve
kabuğunda yeşil rengin etilen gazının uygun şartlar altında uygulanmasıyla
meydana gelen renk değiştirme işlemine sarartma (Degreening) denir.
Bu uygulama
geniş tüketici kitlesi tarafından sağlık açısından “endişe” ile karşılanmaktadır.
Dikkat
çekmeye çalıştığım husus vaktinden önce hasat edilerek bazı kimyasalların
kullanılarak hızla olgunlaştırma (sarartılması) ile ilgilidir. Bu meyvelere
etilen uygulanarak hızla olgun görünüş kazandırma yoluna gidilebilir. Pratikte,
uzak pazarlara taşıma, depolama ve pazarda uzun süre ürün bulundurma isteği
gibi nedenlerle turunçgiller yeterince tam sararmadan hasat edilmektedir. Bu
tür olgunlaştırma/sarartma işlemi muz, narenciye, kavun, armut, domates,
ananas, hurma gibi meyvelerde de kullanılmaktadır.
Peki,
portakal vs sarartma sağlıklı mı?
Sağlık
Portakal
sarartılmasında kullanılan kimyasalın sağlık üzerine etkisi ile ilgili olarak
bilimsel dergilerden derlediğim bilgileri aşağıda özetleyeceğim:
— Etilenin
narenciyelerin etindeki iç olgunlaşma süreçlerinin düzenlenmesinde yer almadığı
ve meyvenin iç kalite özelliklerini etkilemediği belirlenmiştir (Mayuoni L.,
2011, Does ethylene degreening affect internal quality of citrus fruit? https://www.sciencedirect.com/). Turunçgil
meyvelerine yapılan uygulama yalnız kabukta renklenmeyi sağlar, tat ve lezzet
gelişimini etkilemez.
— Klimanterik
ürünlerin sarartılıp olgunlaştırılmasında etilen salgılatıcı olarak kullanılır. Tarım Bakanlığınca
ethephon ve ethephoncyclanilid karışımı etkin madde ihtiva eden ürünler
ruhsatlandırılmıştır. Bir etilen türü olan etephon maddesi üzerinde yapılan
çeşitli çalışmalarda bu maddenin mutasyon potansiyelinin ve akut toksik
riskinin olmadığı belirtilmektedir. Ancak, ethephon uygulanan ürünlerde
etilenin parçalanması sonucu monokloroasetik asit oluşarak üründe
birikebilmektedir. Aşırı düzeyde toksik olan bu maddenin gıdalarda mevcut
olması tehlikeli ve yasaktır.
— Uluslararası
Kanser Araştırma Ajansı (IARC) tarafından etilen insanlarda kansere neden
olduğuna dair güncel bir kanıt bulunmadığından Sınıf 3’e dahil edilmiştir
Son söz: Portakalda
kozmetik sadece dışı güzelleştirir.
