Rusya'nın Karadeniz planı
Dünya bir süredir yeni dengesini aramakla uğraşırken ekonomik, siyasi ve askeri türbülansa neden oluyor.
Özellikle SSCB’nin dağılmasından sonra liberal kapitalist
sistemin tüm dünyaya hâkim olması günümüzde olduğu gibi çeşitli problemlere
neden oluyor.
11 Eylül 2001’de ABD’de yaşanan terör saldırıları sonrasında
ABD önce Afganistan’a saldırmış ve dünya bu duruma sessiz kalmıştı. Daha
sonrasında 2003 yılında ABD nükleer silah olduğu iddiasıyla Irak’a saldırmış
ancak herhangi bir nükleer silah bulunamamıştı.
1-18 Ağustos 2008’de Rusya’nın Güney Osetya ve Abhazya’ya
saldırmasıyla aslında en büyük kırılma yaşanmaya başlamıştı.
Nitekim bundan yaklaşık bir ay sonra 15 Eylül 2008’de
ABD’nin batamayacak kadar büyük olarak ifade edilen en büyük bankalarından Lehman
Brothers iflasını açıklamasıyla 613 Milyar USD borcu ile ABD tarihinin en büyük
iflası meydana geldi.
Sonrasında dünya genelinde milyonlarca firma iflas etmiş ve
yine milyonlarca insan işsiz kalmıştı.
Bu krizin etkilerini azaltmak için Avrupa’da devletler
şirketlere yoğun destek vermesiyle bu defa devletler 2011 yılında borç krizine
girmişti.
Dünyanın siyasi ve iktisadi dengeleri şaşmış ve kendisine
bir düzen arıyordu.
Avrupa’nın borç krizine girdiği yıllarda Ortadoğu bölgesinde
“Arap Baharı” süreci başlamış ve birçok ülkede halk hareketleri yaşanıyordu.
Savaş sebebiyle milyonlarca insan evini yurdunu terk etmek zorunda kalmış, bir
umut Avrupa’ya doğru göç etmeye başlamıştı. Ancak Avrupa’da krizde olduğu için
faturayı mültecilere kesmiş ve milliyetçiliğin artmasına neden olmuştu.
Bu sürecin son halkası olarak Suriye’de işler kördüğüm
haline gelmiş ve birçok ülkenin vekâlet savaşı alanına dönüştü.
Ortadoğu coğrafyasında kanlı çatışmalar devam ederken Rusya
20-26 Şubat 2014’te Kırım’ı ilhak etti. Abhazya’dan sonra Karadeniz’deki
sınırlarını daha fazla genişletti.
2015 yılında ise Suriye’deki iç savaşı fırsat bilen ve ABD
eski başkanı Trump’ın ifadesiyle ABD eski başkanı Obama’nın kurduğu DAEŞ terör
örgütüyle mücadele bahanesiyle ABD ve Rusya Suriye’ye girdi. Esed Rejiminin
Rusya’yı davet etmesiyle birlikte Suriye’deki iç savaşa müdahil olan Rusya
artık Ortadoğu coğrafyasında da varlık göstermeye başladı ve Suriye’nin Akdeniz
kıyılarına yerleşti.
2022 yılında da Rusya Karadeniz’deki hâkimiyetini daha fazla
artırabilmek için Ukrayna’ya saldırdı. Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un “beyin
ölümü gerçekleşti” dediği NATO’nun Rusya’yı tehdit etmesi aslında bahane
üretmekten başka bir şey değil. Karadeniz’de artan liman yatırımlarıyla giderek
canlanan ve Türkiye’nin de doğalgaz keşfetmesiyle dikkatleri üzerine çeken bir
bölge haline geldi. Ukrayna’da bulunan Odessa, Nikolaev, Chornomorsk, Yuzhny
limanları Ukrayna’nın Dünya’ya açılan en önemli kapıları. Ukrayna’nın bu kadar
limanına karşılık Rusya’nın Karadeniz’de Novorossiysk ve Taman Limanları
bulunuyor. Ancak Taman limanı ticari bir liman olmayıp askeri bir liman
özelliği taşıyor.
Yüzyıllardır Rusya’nın sıcak denizlere göz diktiği ve
Karadeniz’in de bunun en önemli parçası olduğu biliniyor. Bu bağlamda
Karadeniz’in Rusya için ne kadar önemli olduğu düşünülürse Ukrayna’yı işgali
biraz daha net anlaşılır.
Nitekim Rusya 2008’de Abhazya ve 2014’te Kırım’ı işgal
ederek Karadeniz’de varlığını artırdı. Aynı şekilde Suriye’de Lazkiye bölgesine
yerleşerek sıcak denizlerde kendisine bir liman edindi. Ukrayna’yı işgal
ederken izlediği yol haritasına bakılırsa liman bölgesine ağırlık verdiği
görülüyor.
Askeri ve ticari anlamda Karadeniz üzerinden dünyaya
açılmayı daha fazla genişletmek istediği açık ve net bir şekilde görünüyor.
Türk Akımı projesiyle doğalgaz ticaretinin bir kısmını da Karadeniz üzerinden
gerçekleştiren Rusya güvenliğini artırmak istediği görünüyor.
Hindistan’ın ham petrol ihtiyacının %0,27’sini 2017’de
%1,24’ünü, 2018’in ilk çeyreğinde %2,61’ini Rusya’nın Karadeniz’deki limanı Novorossiysk’den
karşıladığı düşünüldüğünde Rusya’nın Hindistan’a artan petrol ihracatı için
Karadeniz’in önemi giderek artıyor. 2000'li
yıllarda sıfıra yakınken 2018 yılında Rusya'dan Hindistan'a 100,000 varil/gün
seviyesinde düzenli ihracat gerçekleşti. Essar Petrol şirketine, Rus petrol
devi Rosneft’in yaptığı yatırım iki ülkenin arasındaki işbirliği yeni boyuta
ulaştırdı.
Savaşlar, salgın ve ekonomik krizlerle birlikte dünya
kendisine siyasi ve iktisadi bir denge ararken Karadeniz’in Rusya için askeri
ve ticari önemi giderek artıyor. Rusya’nın da Karadeniz’deki alanını
genişletmek amacıyla böyle bir harekâta başladığı söylenebilir.
