Reşat Ekrem
Toplum, sosyal çalkantılar yaşadığında tarihe sığınır. Bir bakıma tarihte yaşananlardan ders almak, 'kıssadan hisse' kapmak için gayret eder. Aslında her zaman dönüp maziye bakmalı, geçmişi değerlendirmeli ve tarihe göz atıp yaşananları okumalı, bilmeli, anlamalıyız. Tabii bugün tarihi anlatanlar olduğu gibi dün de tarihi topluma sevdiren yazarlar olmuştur ve onlardan biri de Reşat Ekrem Koçu'dur. Bir çok kitabı bulunan Reşat Ekrem'in en önemli ve kültür çevrelerinde heyecanla adı anılan eseri şüphesiz ki İstanbul Ansiklopedisi'dir. Her ne kadar 1944-1951 ve 1958-1969 yılları arasında yayımlanan ve ne yazık ki 11'nci ciltte ve "Gökçınar" maddesinde kalan bu muhteşem eser, yarım haliyle bile araştırmacıların heyecanla başvurduğu önemli kaynaklardandır. Bir ara bu eserin yeniden basılacak olması tarihçileri ve kültür meraklılarını çok sevindirmişti. Hatta ağızdan ağıza yayılan efsaneye göre, güya ansiklopedinin tamamı yazılmış, ancak düzenlenip yayımlanmamıştır. Rivayete göre, yeni yayımlanacak hali bütün oluşacakmış. Bazı yayıncıların adı geçti, ama bu neşriyatın aslı çıkmadı. Herhalde yayınevi sahipleri ile mirasçılar anlaşamadı.
Tarihi sevdiren yazarlar arasında sayılan Reşat Ekrem Koçu 1905'te İstanbul'da doğdu. Ahmet Bülent Koçu ve Reşad Ekrem imzalarını da kullanan yazar, gazeteci yazar bir babayla ev kadını bir annenin oğluydu. Konya Anadolu İntibah Mektebi'ni (1918), Bursa Erkek Lisesi'ni (1927) ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü'nü (1931) bitirdi. Aynı bölümde, hocası Ahmet Refik Altınay'ın asistanı olarak çalışmaya başladıysa da 1933 yılında yapılan üniversite reformu üzerine bu görevinden ayrıldı. Kuleli Askeru00ee Lisesi ile Pertevniyal ve Vefa liselerinde tarih öğretmenliği yaptı. Hayatının son yıllarında Tercüman gazetesinde sohbet ve tarihu00ee fıkralar yazıyordu. Akıcı üslubu ve Osmanlı tarihine hakimiyeti sayesinde popüler tarihçiliğin başta gelen ismi olan Reşad Ekrem Koçu, Son Posta, Milliyet, Hafta, 20. Asır, Amcabey, Tef, Akbaba, Hayat, Tarih, Türk Düşünce Mecmuası veHergün gibi gazete ve dergilerde folklor, tarih ve kültür alanlarında çok sayıda yazı, inceleme ve araştırma yayımladı. Sokaktaki ortalama insanı esas alan, herkesin okuyacağı araştırmaların, romanlaştırılmış tarihu00ee olayların yanı sıra ilmu00ee çalışmalarla da ilgilendi. Koçu'nun tarih, kültür ve sanat alanındaki derin bilgisinin yansıdığı İstanbul Ansiklopedisi, yazarın çektiği geçim sıkıntısı yüzünden 11. ciltte, "Gökçınar" maddesinde tamamlanamadan kaldı.
Süslü, canlı ve sürükleyici bir üslu00fbba sahip olan, okuyucuyu kendisine bağlayan, hatta eserleri arasında köprü kuran ve meraklı takipçilerini eserlerine yönlendiren Reşat Ekrem'in sahasında yapılmış ilk çalışma olarak 1967 yılında yayımladığı Türk Giyim, Kuşam ve Süsleme Sözlüğü de gösterilir. Ayrıca 1943-1967 yılları arasında Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nin bazı bölümlerini altı cilt halinde bugünkü dile aktardı. Yazarımızın kitapları çok. Hepsinden bahsetmek mümkün değil. Ama belli başlı eserlerini şöylece kısaca sıralamak mümkün:
u00c2şık Şair ve Padişahlar: Yazar burada padişahlardan şair olanların şiirlerini ve sanat serüvenlerini anlatıyor. Kahramanlıklarıyla dünyaya nam salan Osmanlı padişahlarının ince ve duygulu dünyaları bu eserde yer buluyor. Reşad Ekrem Koçu'nun tarihimizde önemli roller üstlenmiş, ancak isimleri pek fazla duyulmamış kahramanlara hasrettiği kitap, aslında minik bir ansiklopedi sayılabilir. Yazarın tatlı dili ve üslu00fbbu bu kitapta da kendisini gösterir. 1960'da neşredilen eser, geçmişte kalmış kahramanlar, masal tadında okurlarla paylaşılıyor. Çoğunun adını bilmediğimiz bu kahramanlar, Reşad Ekrem'in anlatılışıyla adeta yeniden canlanıyor. Osmanlı Padişahları: Reşat Ekrem, bu eserine şu satırlarla başlar: "Türk tarihinin ve cihan tarihinin en büyük devletlerinden birinin temel taşını koyan adam, Osman Gazi'nin hayatı ve gazaları destan halinde anlatılır." Yazar, 36 Osmanlı padişahının destansı hayatlarını bir bütün halinde kaleme alırken adeta bize canlı, hareketli bir film seyrettiriyor. Osmanlı Tarihinin Panoraması: Yazar, Osmanlı hanedanının kuruluşundan devlet teşkilatına, sıbyan mekteplerinden matbaanın bize gelişine kadar olan süreci anlatıyor. Osmanlı'da merak edilen hususlara dikkat çekiyor. Yeniçeriler: Reşat Ekrem bu kitabında, Osmanlı'da çok konuşulan Yeniçeriler askeri teşkilatını anlatıyor. Bu asker ocağının kuruluşunu, gelişmesini ve 'Vak'a-i Hayriye' olarak bilinen olayla yok oluşunu ayrıntılarla anlatıyor. Yeniçeriler'in bilinmeyen adetlerini, kışlalarda nasıl yaşadıklarını ve tarihe nasıl damga vurduklarını sıkıcı olmayan bir üslupla dile getiriyor. Tabii Koçu'nun bu eserlerin dışında İstanbul Tulumbacıları, Tarihimizde Garip Vakalar, Esircibaşı, Kösem Sultan, Topkapı Sarayı, Fatih Sultan Mehmed, Tarihte İstanbul Esnafı, Dağ Padişahları, Forsa Halil, Kabakçı Mustafa gibi eserleri de bulunuyor.
"Matbuat Dünyasından Sanatkar Çehreler" programı Reşat Ekrem Koçu ile devam ediyor. Koçu'yu Basın İlan Kurumu ve ESKADER yarın birlikte anacak. Tarihçimizi Basın Müzesi'nde saat 15.00't en itibaren Dursun Gürlek anlatacak. Sergi de düzenlenen programı, İsmail Fatih Ceylan idare edecek.
