Ramazan Bayramının Mânâ ve Mahiyeti

Bayramlar; dinî duyguların canlandığı, müslümanlar arasındaki kardeşlik bağlarının güçlendiği ve herkesin beraber sevinip mutlu olduğu çok kıymetli zaman dilimleridir. Bayramlar; İslam toplumunun birlik ve beraberliğini pekiştirir ve müslümanlarda ortak bir anlayışın doğmasını hizmet eder. İnsanlar; bayramlarda sıla-i rahim yapar, birbirleriyle kaynaşır, yeni dostluk ve ahbaplıklar kurma imkânını bulurlar.

Sevinç, neşe ve eğlence manasına gelen “bayram” kelimesinin Arapçası; “iyd” olup, âdet halini alan sevinç ve toplanma günü, demektir. Eskiler, “bayramınız kutlu olsun” yerine; “iydiniz saîd olsun,” derlerdi.

Ramazan ayı da, Ramazan bayramı da, Efendimiz aleyhisselamın miladî 622’de Mekke-i mükerremeden Medine-i münevvereye hicretini esas alan hicrî takvime göre başlar. Bilindiği gibi bu takvim, kamerîdir ve yeni ayın gökyüzünde görülmesine dayalıdır. Bu takvim, sâbit ve mevsimsel, değildir. Bunun için her sene Ramazan-ı şerif ayı, -bir önceki seneye göre- 10 gün erken başlar ve böylece 33 yılda, sene içindeki devrini tamamlar. Ramazan-ı şerif, hicrî takviminin dokuzuncu ayı, Ramazan bayramı da onuncu ay olan Şevval’in birinci günüdür. Hicrî aylar sırayla şöyledir: 1-Muharrem, 2-Safer, 3-Rebîü’l-evvel, 4-Rebiü’l-âhir, 5-Cemaziye’l-evvel, 6-Cemaziye’l-âhir, 7-Receb, 8-Şaban, 9-Ramazan, 10-Şevval, 11-Zilkade, 12-Zilhicce. Hicrî takvime göre sene 354 gün olup, bazı aylar 29 gündür. Mesela bu sene, Ramazan-ı şerif 29 gündür.

Resulullah sallallahü aleyhi ve sellem; Medinelilerin, senenin iki gününde eğlendiklerini görünce: “Bu günler nedir,” diye sordu. Onlar da; biz câhiliye döneminden beri bu günlerde eğleniriz, dediler. Bunun üzerine Efendimiz aleyhisselam: “Allah size, o iki gün yerine daha hayırlı iki gün verdi. Bunlar; adha (kurban) bayramı günü ile fıtır (ramazan) bayramı günüdür.” (Ebu Davud 1134)

Bayram günlerinde, meşru ölçüler dahilinde, eğlenmek serbesttir. Hazret-i Ebu Bekir, kızı Hazret-i Âişe validemizin evinde, iki cariyenin tef çalıp eğlendiğini görünce; onları susturmaya çalıştı. Bunun üzerine Efendimiz aleyhissalatü vesselam şöyle buyurdu: “Ey Ebubekir, her kavmin bir bayramı vardır, bu da bizim bayramımızdır!” (Buhari 952)

Bayram günleri gibi, geceleri de çok kıymetlidir ve ihya eden kişi, büyük sevab alır. Hadis-i şerifte buyuruldu ki: “Şu beş gecede yapılan dua geri çevrilmez. Regaib gecesi, Berat gecesi, Cuma gecesi, Ramazan ve Kurban bayramı geceleri.” (Beyhaki, Sünenü’l-kübra 6293)

Dinimizde herşey gibi bayramların da bir adabı vardır, şöyle ki:

Bayram sabahı, -daha önce verilmedi ise- önce; “sadaka-i fıtır” verilir. Sonra bayram namazına gidilir. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

“Bu günümüzde yapacağımız ilk şey namaz kılmaktır.” (Buhari 951)

“Bayram sabahı müslümanlar, namaz için camilerde toplanınca, Allahü Teâlâ meleklere; “işini yapıp ikmal edenin karşılığı nedir,” diye sorar. Melekler de, “ücretini almaktır,” derler. Allahü Teâlâ da; “siz şahit olun ki, Ramazandaki oruçların ve namazların karşılığı olarak, kullarıma kendi rızamı ve mağfiretimi verdim. Ey kullarım! Bugün Benden isteyin, izzet ve celâlim hakkı için, istediklerinizi veririm,” buyurur.” (Beyheki, Fedailü’l-evkat 104)

Ramazan bayramı gününde şunları yapmak sünnettir:

Sabah erken kalkmak. Gusletmek. Misvak kullanmak. Güzel koku sürünmek. Yeni ve temiz elbise giymek. Sevindiğini belli etmek. Yüzük takmak. Namaza -mümkünse- yürüyerek gitmek. Namazdan dönerken farklı bir yol kullanmak. Karşılaşılan müminlere güler yüzle selam vermek. Muhtaçlara çok sadaka vermek. Akrabayı ve din kardeşlerini ziyaret etmek. Hediyeleşmek. Bayram namazından önce tatlı yemek. Müslümanlarla tebrikleşmek. Eshab-ı kiram hazeratı: “Allah bizden de sizden de kabul etsin,” manasında; “tekabbelellâhü minnâ ve minküm” şeklinde, tebrikleşirlerdi. (Beyhaki, Sünenü’l-kübra 6294)

Unutmayalım ki, altı günlük Şevval orucu da kıymetlidir.Hadis-i şerifte buyuruldu ki: “Her kim Ramazan ayını oruçlu geçirirse ve buna Şevval’den de; 6 gün ilave ederse, o bütün seneyi oruçlu geçirmiş gibi olur.” (Müslim 1164)

İslam âlemine büyük sevinçler getirmesi duası ile, hepinizin “iydü’l-fıtr”ı (ramazan bayramı) mübarek olsun…