Pasinler Zaferi ve Erzurum Tarih Derneği
18 Eylül 1048 tarihi, Pasinler Zaferi’nin kazanıldığı önemli bir tarihtir. Bu yıl 976. yılını kutladığımız bu büyük zaferin kazanıldığı yer, Bizans’ın egemen olduğu Anadolu’nun kapılarının Türk milletine ilk defa açıldığı meydandır. Bu meydan, Erzurum’un Pasinler ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Yeri tam olarak tespit edilememiş olmakla birlikte devasa Pasinler Ovası’nın bir parçası olan temsilî bir ovada her yıl mütevazı kutlamalarla bu zaferi unutturmamaya çalışan bir sivil toplum kuruluşundan bahsetmek istiyorum bu yazımda. Bu dernek, 1955 yılında Erzurum’un ikinci derneği olarak kurulan en eski derneklerinden biri olan Erzurum Tarih Derneği’dir. (İlki, 1954 yılında kurulan ve halen faaliyetlerine devam eden Erzurum Halk Oyunları ve Türküleri Derneği’dir.)
Erzurum Tarih Derneği, Dr. Zeki Başar’ın öncülüğünde ve aralarında o zamanki Erzurum Valisi Niyazi Akı’nın da bulunduğu, şehrin ileri gelenleri tarafından kurulmuş bir dernektir. Erzurum’da önemli yeri olan bu dernek, aidat, bağış ve öz varlıklarıyla oldukça önemli işler başarmıştır. Bunlardan ilki, 1959 tarihinde ‘Tarih Yolunda Erzurum’ adıyla bir dergi çıkarılmasıdır. İkincisi 1960 yılında İbrahim Hakkı Konyalı’yı Erzurum’a davet ederek ‘Abideleri ve Kitabeleri İle Erzurum Tarihi’ adlı kitabın hazırlatılmasıdır. Bu kitap, günümüzde nadir kitaplar arasındaki yerini almıştır.Üçüncüsü 1961 yılında yayınlanan Cemaleddin Server Revnakoğlu’nun yazdığı ‘Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Marifetnamesi’ adlı eserinokuyucuya kazandırılmasıdır. Derneğin yayınladığı bir başka önemli eser de Prof. Dr. Fahrettin Kırzıoğlu tarafından yazılan ‘Tümüyle Erzurum Kongresi’ adlı kitaptır.Dernek, 1969 yılında Erzurum Kongresi’nin 50. yılı kutlamalarını organize ederek dönemin Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’a kongre anısına bastırılan altın madalyayı armağan etmek ve daha birçok önemli faaliyet icra etmiştir.
Erzurum Tarih Derneği’ne un uzun süre başkanlık yapanlardan ilki, kurucu başkan Dr. Zeki Başar, ikincisi Milletin Sesi Gazetesi’nin sahibi ve başyazarı Kemal Alyanak ve üçüncüsü de Prof. Dr. Ali Kurt’tur. Erzurum’daki dernek sayısının fazlalığını dikkate alan son başkan Dr. Ali Kurt, belli bir zamandan itibaren hiçbir geliri olmayan Erzurum Tarih Derneği’nin Erzurum’dan göç edip başka şehirlere yerleşen üyelerinincüz’î aidatlarını kendi cebinden ödemiş ve resmi işlemlerini yerine getirerek bu ilk Erzurum derneğinin ayakta kalmasını sağlamıştır. Ali Kurt, önceki dönemlerden itibaren başlatılan ve Erzurum için çok önemli olan belgelerden oluşan dernek arşivini daha da geliştirmiş,bu belgeleri artık hasta bakmadığı ve sırf hatıraları yaşatmak için kapatmadığı muayenehanesinde muhafaza etmiştir.Ali Bey’in vefatı sonrasında görevi devralan yeni dernek yönetimi, bu önemli arşivi, Erzurum Teknik Üniversitesi bünyesinde yer alan Erzurum Şehir Arşivi’ne (ERŞA) bağışlayarak araştırmacıların hizmetine sunmuştur.
Prof. Dr. Ali Kurt’un son on beş yılda yaptığı önemli bir faaliyet de Türk tarihinin dönüm noktalarından biri olan Büyük Selçuklu Devleti’nin akıncı kolunun 50 bin kişilik devasa ordusuna karşı 18 Eylül 1048 yılında kazandığı Pasinler Zaferi’ni her yıl bu tarihte yerinde kutlama geleneğini başlatmasıdır. Dernek başkanı merhum Prof. Dr. Ali Kurt, her yıl bu tarihte dernek üyelerinden oluşan küçük bir heyetle Pasinler Ovası’na giderek bu zaferin kazanılmasını sağlayan Selçuklu ordusunun kahramanlarına dua edip Fatihalar göndermiştir. Bu uygulama, Ali Bey’in vefatından sonra dernek başkanlığına getirilen H. Ömer Özden, yönetim kurulu ve dernek üyelerinin katılımı ile devam ettirilmektedir.
18 Eylül 2024 Çarşamba günü de dernek yönetim kurulu ve üyeleri İsmail Bingöl, Sıtkı Sahil, Abdurrahman Zeynel, Ahmet Tezgel, Cem Bakırcı ve derneğin başkanı H. Ömer Özden’in katılımıyla Pasinler Ovası’nda mütevazı bir kutlama yapıldı. Pasinler Savaşı’ndanBaşkomutanlık Meydan Muharebesine kadar milletimizin yaptığı tüm savaşlarda şehit ve gazi olan askerlerimizin ruhlarına Fatihalar gönderildikten sonra bir de basın açıklaması yapılarak bu yıl da Pasinler Zaferimiz yâd edildi.
Basına yapılan açıklamada da yer verildiği gibi Pasinler Zaferi’nin Türkiye gündeminde hak ettiği yeri bulması vurgusu yapıldı. Konunun ülke gündemine kazandırılması için Devletimizin, üniversitelerimizin bu zafere sahip çıkması, zaferle ilgili paneller, sempozyumlar yapılması, savaşın yapıldığı ovaya bir zafer anıtı dikilmesi, zaferin kazanıldığı ovayı gösteren tabelalar konulması ve ayrıca çocuklarımız başta olmak üzere tüm halkımızda bir tarih bilinci oluşturulmasının gerektiği vurgusu yapıldı.
Erzurum Tarih Derneği olarak, 1071 Malazgirt Zaferi’mize giden yolu açan bu önemli zaferin hak ettiği ilgiyi görebilmesini sağlamak amacıyla yetkili makamlar ile görüşmeler yapıp önümüzdeki yıldan itibaren daha etkili bir kutlama yapılması için gayret edeceğimizi belirterek yazımızı sonlandıralım.
