Özel tüketimin büyümeye katkısı 10,4 puan oldu

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre, Türkiye ekonomisi 2022 yılında yüzde 5,6 büyüdü. Ancak bu büyüme oranı yılın geneline dengeli dağılmadı. Gayrisafi yurt içi hasıla yılın ilk yarısında ortalama yüzde 7,7 (I. Çeyrek yüzde 7,6, II. Çeyrek yüzde 7,8), ikinci yarısında ise ortalama yüzde 3,7 (III. Çeyrek yüzde 4, IV. Çeyrek yüzde 3,5) arttı.

Rakamlardan da anlaşılacağı üzere yılın ikinci yarısında büyüme hızında yarı yarıya bir düşüş kaydedilmiş. Elbette bu durum bekleniyordu. Çünkü sanayi üretimi, PMI gibi öncü göstergeler de benzer bir tabloya işaret ediyordu. Büyüme hızındaki bu düşüşün ana nedeni ise ihracattaki yavaşlama oldu.

Mal ve hizmet ihracatı 2021 yılında yüzde 24,9, ithalatı ise yüzde 2,0 artmıştı. 2022 yılında ise bir önceki yıl zincirlenmiş hacim endeksine göre mal ve hizmet ihracatı yüzde 9,1, ithalatı ise yüzde 7,9 arttı. Mal ve hizmet ihracatı, 2022 yılının dördüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 3,3 azalırken ithalatı yüzde 10,2 arttı.

İhracat partnerimiz olan ülkelerde resesyon beklentisi, başta enerji olmak üzere üretim maliyetlerinin artması ihracatımızı olumsuz yönde etkilerken, iç tüketim ise hızlandı. Özellikle birikimlerini enflasyondan korumak isteyen tüketiciler dayanıklı tüketim mallarına diğer bir ifadeyle ithal ürünlere yöneldi. Buna ilaveten döviz kurlarının yatay seyretmesi ve mevduat faizinin mevcut seviyesi, altına olan yatırım talebini artırdı. Böylelikle net ihracatın büyümeye etkisi eksi 3,1 puan oldu.

Yerleşik hane halklarının nihai tüketim harcamaları, 2022 yılında bir önceki yıl zincirlenmiş hacim endeksine göre yüzde 19,7 arttı. Hane halkı tüketim harcamalarının GSYH içindeki payı yüzde 57,5 oldu.

Yerleşik hane halklarının nihai tüketim harcamaları 2022 yılının dördüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 16,1, devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 9,0, gayrisafi sabit sermaye oluşumu ise yüzde 2,6 arttı.

Özel tüketimin büyümeye katkısı 10,4 puan, kamu tüketiminin katkısı 1,2 puan, yatırımların katkısı 0,6 puan olurken stokların ise büyümeye etkisi eksi 5,6 puan oldu.

İşgücü ödemeleri 2022 yılında bir önceki yıla göre yüzde 82,7 artarken, net işletme artığı/karma gelir yüzde 115,2 arttı. 2022 yılının dördüncü çeyreğinde ise işgücü ödemeleri bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 103,3 artarken, net işletme artığı/karma gelir yüzde 104,9 arttı.

İşgücü ödemelerindeki artışa rağmen, işgücü ödemelerinin cari fiyatlarla Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payı geçen yıl yüzde 30,1 iken bu oran 2022 yılında yüzde 26,5 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin payı ise yüzde 52,5'ten yüzde 54,5'e yükseldi.

Enflasyonun yüksek seyrettiği dönemlerde ne yazık ki işgücünün büyümeden aldığı pay ücret zamlarına rağmen azalırken, şirket karları ise artıyor.

2022 yılını geride bıraktık. Deprem ve seçimler nedeniyle 2023 yılının büyüme kompozisyonu 2022’den farklı olacak. Başta tarım ve turizm olmak üzere bazı sektörler olumsuz yönde etkilenecek. Buna karşılık 2022 yılında yüzde 8,4 daralan inşaat sektöründe ise belirgin bir toparlanma göreceğiz.