NİL KENARINDA BİR SERGÜZEŞT
Toprağın rengine mi aldansam kokusuna mı bilmiyorum. Portakal ağaçları altında gidilen yolda küçük bir bahçeye varınca bizim küçük Dilber'in asıl yaşadığı ev karşımıza çıkıyor. Çerkes esirci tüccarları küçük Dilber'i buradan kaçırmadan önce annesi, babası, kardeşleri ve diğer akrabalarıyla mutlu bir hayat yaşıyordu.
Mısır'da Nil kenarında kıyıya vurmuş bir genç kızın cesedi size masum masum bakıyordu. Hürriyete mi ne hüriyyeti?. Ölü yıkama merasimi... Bir kitap açıp okuyunca bunlar karşıma çıkmıştı. Ah ölümün yalnızlığı güzel değil Dilber. Bir dirhem yalnızlık öldürüyor bizi işte. İnsan öldüğünde cenazesini yakınları taşımasa, ağıtlar yakılmasa ne çok zor oluyor, biliyorum. Ey Nil, sen sadece bir nehir değil küçük Dilber'in de sergüzeştini alıp götürdün. Balıklara, belki timsahlara yem ettin. Ah sonbahar yapraklarına tutunan Dilber! Belki sen Dilber de değildin. Adını kim bilir annen ne koymuştu..." bu cümleler Samipaşazade'nin romanı Sergüzeşt'e ve yazarına armağanımız olsun...."
Kitabı okurken küçük Dilber'in sarı saçları, nahif yanakları geliyor gözlerimin önüne. Kendimden parçalar arar gibi Dilber'in tarafını tutuyorum.Mazlume bir küçükm kızın elinden tutar gibi karışıyorum sayfaların arasına. Kahrolsun esir pazarcıları, kahrolsun aile düşmanları, ey gelecekte nasibini alamayasıcalar.
Bedduaların arkası kesilmeyedursun romanın bir çok sayfasını atlayarak bitirmiştim. Dilber'in Kafkasya'dan İstanbul'a getirilişi Ruslar'ın büyük Çerkes sürgününe rastlıyor. Ama bunu yazar bahsetmiyordu. Dilber tanbul'da esirci pazarında Hacca kurban olsun Hacı Ömer adında bir esirci tüccarına satılmıştı. Ondan da Harput Mal müdürü Mustafa Efendi'nin haremine kırk adet Osmanlı altınına verilişi ve burada çektiği çileler romana isim olmuştu. Sergüzeşt, yani başta geçen olaylar.
Harputlu Mustafa Efendi'nin evinde önce Türkçe öğrenen Dilber, bir süre sonra Mısır'lı zengin Asaf Paşa'nın köşküne satılır. Zamanı geldiğinde Mısır'a gönderilme için mi Nil nehrinin serin ve derin sularında hayata veda etmek için mi bu aileye satılır bilinmez.
Burada evin bir oğlu vardır, Celal Bey. Ressam ve görgülü biridir. O, Dilber'i Kleopatra'ya benzetir. Bir gün Dilber'i kendisine modellik yapması için zorlar. Ona kötü elbiseler giydirerek resmini çizmeye başlar. Celal Bey, o kadar hisli ki onuru kırılan Dilber için ağlamaya başlar. Dilber'in pür-melal halini gören Celal Bey, onun gitmesine izin verir. Me'yus ve bedbaht bir halde Dilber'i düşünen Celal bey aslında ona aşık olmuştur. Dilber küçüklükten genç kızlığa ilk adımı atmıştır. Celal beyin aşkına cevap veren Dilber bu sefer yeni bir tehlikeyle karşı karşıyadır. Evin soylu hanımı buna izin vermez ve Dilber'i bir gece gizlice Celal Beyin de haberi olmadan satılır. "Bir esir kızı nasıl soylu bir aileye gelin olur." Düşüncesi tekrar esir tüccarının eline düşmesine sebep olmuştur.
Dilber'in satıldığını öğrenen Celal Bey, deliye döner. Halbuki Dilber'le evlenme kararı almış,onun için güzel hayaller kurmuştu. Ressam hassasiyetiyle İstanbul'u köşe bucak arayan Celal Bey, Dilber'i bulamaz. Dilber nereye gitmiş? Cevabı Mısır diye veriyor Mısırlı zengin bir adam. Ve Dilber'i Mısır'a götürüyor. Dilber'i haremine almak ister ama olumsuz cevap alınca ev hapsine tutulmuş. Celal Bey'den ayrılmak Dilber'i kahretmişti. Burada da Cevher adında bir harem ağası Dilber'e gizliden gizliye aşık olmuştur. Dilber'i kurtarmak ister. Dileber'i kaçırmak için bir plan yapar ama bu plan fiyasloyla sonuçlanıyor ve Cevher ölmüştür.
Cevher'in ölümüyle Nil kenarında yalnız kalan Dilber etrafında bakınır bakınır, kimilerine göre kendindeki gizli emanetleri verecek birilerini aramaktadır. Ama bulamaz. Çaresiz kendini Nil nehrinin sularına bırakır. Kime ne söyleyecekti Dilber. Nehir merhametsiz, Ağaçlar hissiz!Bulutların arasında yeni görünen ayın ziyası kayıtsızdı bu ölüme. Dalgaların sürüklediği bir cesetten ibaret olan Dilber ne yazarın dediği gibi hürriyetine kavuştu ne de aşklarının en temizi Celal Bey'ine.
