NEGATİF FAİZ YAYGINLAŞIYOR
Merkez bankaları ekonomiyi canlandırmak için tüm parasal enstrümanları devreye sokuyor.
Parasal genişleme programları ile piyasalara likidite pompalayan merkez bankaları, ekonomik aktiviteyi yeterince sağlayamayınca şimdi de "negatif faiz" uygulamasına geçiyor.
Amerikan yatırım bankası Lehman Brothers'ın 2008'de iflas etmesiyle dünyaya sıçrayan finansal krizin bütün çabalara rağmen olumsuz etkisi halen sürüyor.
Negatif faiz nedir?
Bankalar merkez bankalarında mevduat tutar.
Normal koşullarda bu tutulan mevduat karşılığında merkez bankaları bankalara belli oranda faiz öder.
Negatif faizde ise durum tersidir.
Parayı yatıran banka merkez bankasına faiz öder.
Hangi ülkeler negatif faiz uyguluyor?
Negatif faiz uygulaması gittikçe yaygınlaşıyor.
İlk uygulayan ülke İsveç olmuştu.
Bu ülkeyi Danimarka, Euro Bölgesi, İsviçre takip etti.
En son Japonya Merkez Bankası sürpriz bir kararla faizi eksiye çekti.
Şimdilik sayıları az görünse de bu ülkelerin toplam milli geliri küresel milli gelirin yaklaşık yüzde 25'ini oluşturuyor.
Diğer bir deyişle dünyanın dörtte birinde merkez bankaları negatif faiz uyguluyor.
Hiç de azımsanmayacak bir rakam.
Kaldı ki gözlemciler, önümüzdeki dönemde negatif faiz uygulayan ülke sayısının artabileceğini dile getiriyor.
Kanada, İngiltere, Norveç, Çek Cumhuriyeti sırada bekliyor.
Bu ülkelerde faiz zaten sıfır seviyesinde seyrediyor.
Negatife geçmeleri an meselesi.
Bu yıl dört kez faiz artırması beklenen ABD Merkez Bankası'nın(FED) bile, eğer işler ters giderse negatif faiz uygulamasına başvurabileceğine dair yorumlar yapılıyor.
Neden negatif faiz?
Özellikle gelişmiş ekonomilerin bir türlü durgunluktan çıkamamaları, zayıf talep ve deflasyon tehlikesi merkez bankalarını negatif faize zorluyor.
Merkez bankaları negatif faiz uygulayarak bankalara şu mesajı veriyor; parayı bana yatırmayın, faiz vermem, üstüne para alırım.
Bu yaklaşımla bankaların piyasaya kredi açmalarını teşvik ediyor.
'Kredi alan tüketici de harcama yapsın, böylece piyasa canlansın' isteniyor.
Bütün hesap bu varsayıma dayanıyor.
Bugüne kadar pek işe yaramadı.
ABD nispeten toparlansa da Avrupa ve Japonya büyümüyor, Çin ise yavaşlıyor.
Negatif faizle enflasyonu yüzde 2'ye çekmek de hedefler arasında.
Çünkü yüksek enflasyon kadar fiyatların gerilemesi de ekonomiye zarar veriyor.
ABD, AB ve Japonya var gücüyle enflasyonu yüzde 2'ye yükseltmek derdinde ama emtia ve petrol fiyatlarındaki düşüşün de etkisiyle başarılı olamıyor.
Negatif faiz uygulamasının bir nedeni de ihraç mallarına rekabet gücü kazandırmak.
Negatif faiz uygulaması müşteriyi kapsar mı?
Bankaların da müşterilerine negatif faiz uygulama ihtimalinden söz eden analistler var.
Fiyatların düştüğü, merkez bankalarının negatif faiz uyguladığı bir konjonktürde hiç de uzak bir ihtimal değil.
Böyle bir ihtimal gerçekleşirse, şu sonuçlar ortaya çıkabilir.
Nakit ya kasada saklanır ya harcanır ya dayurtdışına kaçırılır.
Sonuçta bankacılık sisteminin zarar göreceği kesindir.
Türkiye'de durum
Türkiye en yüksek faizin ve enflasyonun yaşandığı ülkelerin başında geldiği için yukarıda anlatılanlar bizi doğrudan ilgilendirmiyor.
Ziraeksi faiz ve yüzde 1-2 enflasyon hayal gücümüzü dahi aşıyor.
