Nefis tezkiyesi ve mânevî arınma-1

Temizlik, insanoğlu için ömür boyu süren zarurî bir aktivitedir. Ancak temizlik, maddî ve mânevî olmak üzere iki çeşittir. Maddî temizlik kısaca; vücudumuzun temizliği, elbiselerimizin temizliği, kullandığımız eşyanın temizliği, yaşadığımız mekân ve çevrenin temizliğidir. Dinimizin maddî temizliğe verdiği önem, herkesin malumudur. Zaten insanoğlunun fıtratında yani yaradılışında; necaset; pislik, leke, kir ve pasaktan tiksinme; temizlikten ise ferahlık ve mutluluk duyma hissi vardır.

Bilindiği gibi insan, Allah’ın kulu ve yeryüzündeki halifesidir. Allahü Teâlâ: “…Allah çok temizlenenleri sever,” (Tevbe 108) buyurarak, insanın temiz olmasını istemiştir. Dinimizin temizliğe verdiği önemi en iyi özetleyen söz, Efendimiz aleyhisselamın: “Et-tahûru şatru’l-iman (temizlik, imanın yarısıdır)” (Müslim 223) hadis-i şerifidir.

Yüce dinimiz İslam, temizlik konusunda çığır açmış; temizliğin gereklilik ve önemini sıklıkla vurgulayarak bu konuda bütün insanlığı aydınlatmıştır. Böyle olduğu için de temizlik fikri, İslâm kültürünün aslî unsurlarından biri olmuştur. Bugün bir İslam medeniyetinden bahsediyorsak, bunda temizliğin katkısı büyüktür. Bundan dolayı fıkıh kitapları, taharetyani temizlik ve temizliğin ana vasıtası olan su hakkındaki bilgilerle başlar.

Ayrıca Dinimiz; namaz kılmak için; hem hadesten yani abdestsizlikten, hem de necasetten yani pislikten tahareti yani temiz olmayı şart koşmuş ve bunun nasıl ve ne şekilde yapılacağını bildirmiştir.

Manevî temizlik ise; “nefis tezkiyesi” yani “manevî arınma”dır. Bu dakişinin kalbini kötü düşüncelerden temizlemesi, günlük hayatında her türlü çirkin fiil ve davranıştan uzak durması ve başkalarına karşı iyi huylu ve güzel ahlaklı olmasıdır.

Evet “nefis tezkiyesi,” davranışlarımıza yön veren bâtınımızı yani kişiliğimizi, inancımızı, zihnimizi, duygu ve düşüncelerimizi her türlü kötülük ve çirkinlikten arındırılıp İlahî ölçülere uygun hale getirme işlemidir. Bu arındırma ameliyesini, kalbimiz belirlediği için “nefis tezkiyesi” aslında kalbin tezkiyesidir. Rasul-i Ekrem sallallahü aleyhi ve sellem Efendimiz şöyle buyuruyor: “Dikkat edin! Vücutta öyle bir et parçası vardır ki o iyi, doğru ve düzgün olursa bütün vücut iyi, doğru ve düzgün olur; o bozulursa bütün vücut bozulur. Dikkat edin! O, kalptir.” (Buhari) Efendimiz aleyhisselam başka bir hadis-i şeriflerinde ise, şöyle buyurmaktadır: “Allah sizin dış görünüşünüze ve mallarınıza bakmaz. Ama O, sizin kalplerinize ve işlerinize bakar.” (Müslim)

Demek ki Dinimiz’de temizlik; maddî temizlikten ibaret değildir. Çünkü insanın sadece dışı değil, içi de kirlenir. Dışımızın kirlenmesi nasıl kaçınılmazsa, içimizin kirlenmesi de aynen kaçınılmazdır. Fakat birçok kişi, maddî temizlik için gösterdiği özeni manevî temizlik hususunda göstermeyebiliyor. Halbuki yüce Rabbimiz, dışımız gibi içimizi de temiz tutmamızı emrediyor. “Nefis tezkiyesi” kavramıyla özellikle manevî temizliğin ifade edilmesinden dolayı, en az dışımız kadar içimizi temizlemenin de önemli olduğu âşikârdır. Kaldı ki dışımızın temizliği de, ancak içimizin temizliğinin bir tezahür ve göstergesi olması halinde bir anlam ve değer ifade eder.

“Tezkiye”, arındırma ve bereketlendirme mânâsında kullanılan Arapça bir kavramdır. Bu iki mânâ birbirinden kopuk değildir. Zekât mevzusunda görüldüğü üzere bereket, temizlenmenin bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Bilindiği gibi, zekâtkelimesi, tezkiye ile aynı kökten gelmektedir. Ayet-i kerime ve hadis-i şeriflerde de ifade buyurulduğu gibi zekâthem malı, hem de zekât veren kimseyi temizler. İşte bu tezkiyeve temizliğin meyvesi olarak da zekâtı verilen mal bereketlenir, zekâtı veren kişi de sevaplarını çoğaltmış olur.

Dinimiz, temizliğin her iki çeşidine de çok önem vermiştir. Âyet-i kerimelerde buyuruldu ki:

“Doğrusu arınan ve Rabbi’nin adını anıp namaz kılan kurtuluşa ermiştir.” (A’lâ 14-15)

“Nefsini arındıran elbette kurtuluşa ermiştir. Onu kötülüklere boğan da ziyan etmiştir.” (Şems 9-10)

Hadis-i şeriflerde ise şöyle buyurulmaktadır:

“Temizlik, imana çağırır. İman ise, sâhibi ile beraber cennettedir.” (Taberani)

“İslâm temizdir. Bunun için siz de temizlenin. Çünkü Cennete temizlerden başkası girmez.” (Taberani)

(Devamı haftaya…)