MUHACİR HİKAYELERİ

6. Uluslararası Âlemlere Rahmet Kısa Film Festivali’nde en iyi belgesel ödülünü, çektiği “Yeni Baştan” ile alan yönetmen Taha Ovacı yirmi beş yaşında, gencecik bir üniversite öğrencisi. Akranı olan pek çok yönetmenden farklı dertlere sahip olan Ovacı’nın bu çabası, başlı başına kıymetli.

Eşlerini, çocuklarını, yakınlarını, tüm mal varlıklarını kaybeden insan hikâyeleriyle doludur muhacirler. Dokunsanız bin ah işiteceğiniz milyonla insan. Taha Ovacı da bu geniş kitleden seçtiği dört muhacir kadın üzerinden ülkemizde yaşayan kardeşlerimizi daha yakından anlamamıza yardımcı oluyor. Belgeselde muhacirlerin isteyerek değil şartların dayatması sonucu Türkiye’ye geldiklerinin ve ne kadar güzel bir ortam olursa olsun vatan hasretiyle yaşadıklarının altı özenle çiziliyor.

Televizyonlarda, sosyal medyada yapılan paylaşımlarla muhacirlerin konforlu, dertsiz, pozitif ayrımcılıklarla dolu hayatlar sürdürdükleri algısı oluşturulmaya çalışılırken, gerçekler ne yazık ki istenen düzeyde karşılık bulmuyor. Savaşın ilk yıllarında oluşan muhacir-ensar pozisyonu siyasi, ekonomik ve ideolojik nedenlerle hızla kan kaybediyor. Balkanlardan, Kafkaslardan ve dahi pek çok coğrafyadan kopup gelen sayısız göçmene yurt olan bu coğrafyada Suriyelilerin bir kısmının dahi kalıcı olacak olması endişe oluşturuyor. Suriyelilere karşı oluşturulan nefret kampanyalarına imza atan kişi sayısı, ülkemizde bir buçuk milyon kişiye yaklaşıyor. Bu sayı saf, katışıksız faşizan duygu besleyen insan sayısı aslında. Her geçen gün Suriyelilerin savaş mağduru olmadıklarına olan inanç da ne yazık ki artıyor. Yapılan son araştırmalarda Suriyeli muhacirlerin de %92’sinin ayrımcılığa uğradıklarını düşündüklerini gösteriyor. Tablo çok vahim. Halkı Müslüman olan, antiemperyalizmin sembol ülkesi olan Türkiye’de durum böyleyken kim bilir başka coğrafyalara savrulan muhacirler ne durumdadırlar diye insan düşünmeden edemiyor.

Yeni Baştan’da dinlediğimiz dört muhacir kadının ortak noktası, bitmeyen vatan hasreti olduğu, ülkelerine dönmeyi sabırsızlıkla bekledikleri ve ağır imtihanlardan geçtikleri gerçeği oluyor. Röportaj yapılan konuklardan birisi, “Hicret etmek ve vatanından uzak olmak asla kolay bir şey değildir” dedikten sonra “göç etmek, karanlık bir tünelde yürümektir” diyor, aynen öyle. Sonu belirsiz bir yolculuk. Hiç birinin hayatı kolay değil. Sokakta nedensizce dövülüp öldürülmek, bodrumda çıkan yangında can vermek, hastane köşelerinde darp edilmek, kitlesel olarak ayrımcılığa uğramak sindirilebilecek şeyler değil.

Irkçılık hastalığının ara ara ilkokullara kadar indiği ülkemizde muhacir ailelerin yetişkinleri kadar çocukları da sıkıntılar içinde yaşıyor. Belgeselde, muhacir kadınlardan birisi bu durumu çok güzel bir örnekle anlatıyor: “Binanın merdivenlerinde bir çikolata kâğıdı bulduğumda onu çocuklarımın atmadığına eminim çünkü çocuklarıma yere hiçbir şey atmamamız gerektiğini öğrettim. Ama çocuklarımın atmadığına emin olmama rağmen eğilip o kâğıdı alıyorum çünkü binadakilerin o çöpü Suriyelilerin yere attığını düşünmemelerini istiyorum. Biz gurbette iyi insanlar olduğumuzu ispat etmek zorundayız. Oysa biz ülkemizdeyken herkes iyi insanlar olduğumuzu biliyordu.”

Yerdeki çikolata kâğıdını almazsa bu kâğıdı atan kişinin apartmanca Suriyeliler olacağı algısı ne yazık ki boş bir kuruntu değil. Yabancı karşıtlığı algısı yayılıyor. 2019 yılı sonbaharında Adana’da bir çocuk tacize uğrayınca mahalleli bunu yapsa yapsa Suriyeliler yapmıştır diye hareket ederek muhacirlerin dükkânlarını taşlayıp evlerini yakmıştı. Tacizi yapan kişinin Türkiyeli olduğu kısa sürede ortaya çıkmasına karşın haberlerde karşılık bulmamıştı. Bunun gibi gözünün üstünde kaşın var bahanesiyle yapılmış sayısız şiddet vakası var. Sözcü ve Yeniçağ gibi gazetelerin farklı ideolojileri benimsemelerine karşın iş Suriyelilere karşı düşmanlığa gelince nasıl el ele manşetler atıp, muhacirleri hedef gösterdiklerine çokça şahit olduk. Oysaki, Türkiye’deki suç oranının %1.3’üne karşılık gelen oranlarıyla Suriyelilerin karıştıkları suç olaylarının, yansıtılanın çok çok altında bir durum olduğu söylenebilir. Üstelik bu olaylar çoğunlukla kendi aralarında gerçekleşiyor. Bu orandan çıkarılacak olan sonucun Suriyelilerin diken üstünde, pür dikkat bir hayat sürdürdükleri gerçeğidir.

Yüzdeler, anketler ve çalışmalar karanlık bir tablo çıkarmış olsa da Suriye savaşına en başından beri direnişe destek olan, muhacirlere kol kanat geren milyonlarca Türkiyeli de var. Kardeşliğin Sykes-Picot Anlaşması’nı, yapay sınırları tanımadığını gösteren sayısız örneklik sergilenmeye devam ediyor. Suriyeli kardeşlerimizde yıllar içinde gördüğümüz şey hep tevekkül olmuştur. Hamd, dillerinden eksik olmaz hiç. Yeni Baştan belgeselinde dinlediğimiz, büyük kayıplar yaşamalarına rağmen umutlarını yitirmeyip hayata tutunan ablalarımızın her biri için kalbimizde kristalden tevekkül abidelerine dönüştüklerini söylemeliyiz.

İki ay kuşatma altında kalıp ekmeği bırakın içmeye su bulamayan bu insanlar kanalizasyonu kullanmak zorunda kalır. Un dağıtılan bir yere gitmek için evden oğlu Ahmed ile çıkan ablamız, havada beliren uçağı görünce eve koşar. Üç evladı bombardımanda ölür, yanında gelen Ahmed ise bir bacağını kaybediyor ne yazık ki. Belgeselin sonunda Ahmed’in protez bacağı kabullenmesi, yüzünün gülüyor olması ailenin de Türkiye’ye uyum sağlaması anlamına geliyor. Suriye krizi bittiğinde ülkemizdeki muhacirlerin bir kısmı döneceği gibi bir kısmı da kalacak. Suriyelilerin ülkemizle uyum sürecini, Türkiyelilerin de sindirme eşiğini sağlıklı atlatmaları toplumsal dinamikler açısında hayati önem taşıyor.