​Meşhurlardan portreler

Portre kitapları her zaman ilgiyle okunmuştur. Meşhurlardan Portreler kitabı da bize dünkü yazarları ve sanatkârları tanıtıyor.

Hatırat gibi portre kitapları da sevilir. Çünkü portre yazılarında biz, başka hayatların önemli kesitlerini buluyoruz. İsimlerine aşina olduğumuz şairleri, yazarları, gazetecileri, musikişinasları, ressamları, hattatları ve sanatın diğer dallarında eser verenleri daha yakından tanımış oluyoruz.

Araştırmacı yazar Necati Tonga, Akşam gazetesinde bir zamanlar “Portreci” imzasıyla yayımlanan portre yazılarını bir araya getirdi. Bu özlü yazılar, 4-21 Eylül 1937 tarihleri arasında gazetede çıkmıştır. “Meşhurlar Serisi” adıyla neşredilen yazılar, 15 tanedir. Eserin sunuşunda, portreleri yazan kişi her ne kadar müstear isim olarak “Portreci” adını kullansa da edebiyat sanat dünyasını iyi bilen, sanatçılarla dostluğu olan biri olduğunun anlaşıldığı belirtiliyor. Meşhurlardan Portreler adı verilerek Ötüken Neşriyat arasında çıkan kitap, sanat erbabının fotoğrafları ve karikatürleriyle de süsleniyor.

Eseri bir solukta okudum. Çünkü bir gazetecinin kaleminden çıktığı anlaşılan bu yazılarda söz konusu sanatkârların hayatından teferruatlı biçimde bahsedilmez. Sadece ana hususiyetleriyle okuyucunun önüne çıkarılırlar. Meziyetleri, zaafları, korkuları, bariz yönleri, bilinmeyen tarafları veya az tanınan cepheleriyle bu sanat ehlini tanımış oluyoruz. Eserin birinci bölümünde şu ‘Edipler’ var: Aka Gündüz, Halid Fahri Ozansoy, Reşat Nuri Güntekin, Ercüment Ekrem Talu, Hüseyin Rahmi Gürpınar. Beş meşhur edebiyatçımızın meğer bilmediğimiz ne kadar çok özelliği varmış? Cömertler mi, cimriler mi? Müzmin bekârlar niçin evliliğe yanaşmamışlar? Yazıyla, edebiyatla, kitaplarla münasebetleri ne zaman ve nasıl başlamış? Kurdukları dostluklar sağlam mı? Velhasıl az çok her okuyucunun merak edeceği hususları bu kısa portrelerde rahatlıkla bulabiliyoruz. İkinci kısım ‘Tiyatrocular’a ayrılmış. Muhsin Ertuğrul, Vasfi Rıza Zobu, Hazım Körmükçü ve İ. Galip Arcan, resm-i geçit hâlinde önümüzden geçip gidiyorlar. Temennalarını çekerken başlıca fikir ve eğilimlerini bize de gösteriyorlar. Sonra üçüncü kısımda sıra ‘Ressamlar’a ve ‘Doktorlar’a geliyor: Burada ömrünü resme ve tıbba adamış olan ünlülerle selamlaşıyoruz. Kimler var peki? İşte o zevat: İbrahim Çallı, Şevket Dağ, Feyhaman Duran–Güzin Duran, Âkil Muhtar Özden, Besim Ömer Akalın ve General Tevfik Sağlam. Kitap boyunca düşündüren metinler kadar güldüren nüktelere de tesadüf ediyoruz. Mesela gece hayatına meraklı olan sanatçıların yanı sıra son derece mazbut, hatta hususi hayatında dindar olan kişileri de tanıyoruz. Eseri okuyup bitirdiğimizde, ediplere, tiyatro sanatçılarına, ressamlara ve doktorlara aşinalığımız artıyor. Aynı zamanda bahsi geçen dönemden bazı kesitleri de görebiliyoruz. Kitap her hâlükârda devrinin bir aynası. Necati Tonga, kitapta geçen şahsiyetleri kısaca da olsa dipnotlarda tanıtıyor. Ayrıca bugün için anlaşılmayan bazı kavramlara ve kelimelere açıklık getiriyor. Zevkle okunacak, rahat bir kitap. Hatıratı, portre ve biyografileri sevenlere tavsiye ediyorum.

KLASİKLERE DEVAM

Bundan 20-30 sene önce kendi klasiklerimizi her zaman bulamıyorduk. Yaklaşık bir asır önce eser vermiş olan şair ve yazarlarımızın eserlerine, ancak sahaflarda rastlayabiliyorduk. Şükürler olsun ki şimdi, mazide yaşamış olan ama arkalarından ölümsüz eserler bırakan ediplerimizin kitapları günümüze kazandırılıyor. Şüphesiz bu olumlu gelişmede, yayıncı ve hazırlayıcıların emeği kadar edebiyat severlerin ilgisiyle vefası da mühimdir. Bizler klasiklerimize değer vermezsek elbette yayıncılar da dönüp geçmişe bakmaz, eski yazarların kitaplarını neşretmeyi düşünmezler. Bugüne kadar pek çok kıymetli eseri günümüz okuyucularına ulaştıran Ötüken, yeni kitaplarla hizmetine devam ediyor. Şimdi bunlardan, yeni çıkanlardan bahsedelim:

YURDAKUL’UN ŞİİRLERİ

Şairimiz Mehmet Emin Yurdakul’un ilkokul okul ders kitaplarında okuduğumuz o meşhur “Anadolu’dan Bir Ses yahut Cenge Giderken” şiirini hatırlamayan var mı? Eserini “Yurdumuzun Koç Yiğitlerine” adayan Yurdakul, beş kıtalık şiirine şu mısralarla başlıyor: “Ben bir Türk’üm dinim, cinsim uludur,/Sinem, özüm ateş ile doludur/İnsan olan vatanının kuludur,/Türk evlâdı evde durmaz; giderim!” Vatan sevgisini bize aşılayan şairlerdendir Mehmet Emin. Bu kutlu sevgiyle yoğrulmuş güçlü bir iman da vardır şiirlerinde. Şöyle devam eder: “Yaradan’ın Kitâb’ını kaldırtmam,/Osman’cığın bayrağını aldırtmam,/Düşmanımı vatanıma saldırtmam,/Tanrı evi viran olmaz; giderim!” İyi araştırmacı ve ‘Köprülü Mektebi’ mensubu rahmetli Fevziye Abdullah Tansel, şairimizin bütün şiirlerini toplamış ve 1969 yılında neşretmişti. Şimdi bu kıymetli eseri, günümüzün değerli ilim adamlarından Prof. Dr. Abdullah Uçman yayıma hazırladı. 534 sayfalık Mehmed Emin Yurdakul’un Bütün Şiirleri adlı eser, şiir severlerin kütüphanesindeki yerini aldı. Tabii ben şiir yazan gençlere de kitabı öneriyorum. Zira iyi şiir yazabilmek için dünkü şairleri de sağlam bir şekilde okumak ve tanımak gerekiyor. Abdullah Hocamız, “Mehmed Emin ve Şiirleri Üzerine Birkaç Söz” başlıklı giriş yazısında, Yurdakul’un hayatına ve şiir dünyasına temas ediyor. Eserin hazırlanış safhalarını ayrıntılı olarak anlatıyor. Türkçe Şiirler, Türk Sazı, Ey Türk Uyan, Tan Sesleri, Ordunun Destanı, Dicle Önünde, Hasta Bakıcı Hanımlar, Turan’a Doğru, İsyan ve Dua, Aydın Kızları, Ankara başlıklı bölümlerle şairin bütün şiirleri bir araya getirilmiş. Tabii pek bilinmeyen, “Dağınık Şiirler”i de unutulmamış. Büyük bir titizlikle hazırlanan eser, notlar ve indeksle tamamlanıyor.

OSMAN ZEKİ ÖZTURANLI

Ötüken, daha önce eser vermiş yazarların unutulmasına rıza göstermiyor. Yıllar önce Şevket Arı’nın bütün hikâyelerini Türk edebiyatına kazandıran yayınevi, şimdi de Osman Zeki Turanlı’nın Bütün Hikâyeleri’ni vitrinlere taşıdı. Peyami Safa’nın gerek kendi adıyla, gerekse Server Bedi imzasıyla kaleme aldığı bütün eserleri edebiyatımıza kazandırılırken, romancımızın çocuklar için yazdığı Havaya Uçan At isimli hikâye kitabı da minik okurların ellerine geçti. ‘Türk Klasikleri’ serisinden çıkan iki kitap daha vardır ki müstakil bahisleri hak ettikleri hâlde şimdilik sadece isimlerini ve yazarlarını duyuracağız: Ayaşlı ve Kiracıları (Memduh Şevket Esendal) ile Beşer Dakikalık Hikâyeler (Kenan Hulusi Koray). Mısır Çöllerinde Türk Gençleri, Nurettin Artam’ın eseri. Hazırlayan ve Notlandıran Serkan Erdal. Bu güzide eser, Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Ordusu’nda yedek subay olarak görev yapan ve Filistin-Suriye Cephesi’nde savaşırken İngilizlere esir düşen Nurettin Artam’ın harp hatıralarından meydana geliyor. Şair, gazeteci ve yazar olan Artam, 1920’de yurda döndükten sonra yaşadığı esaretin hatıratını dört yıl sonra Vakit gazetesinde “Mısır Çöllerinde Türk Gençleri” başlığıyla tefrika ettirir. Ders alınacak, ibret çıkarılacak acılı hatıralar…

OKUNACAK ESERLER

İlim, sanat, kültür ve edebiyat dünyamıza seçkin eserleri kazandıran Ötüken’in günışığına çıkardığı diğer eserlere de dikkat çekmek istiyorum. Doğrusu yer sınırından dolayı bu kitaplardan kısaca bahsederken veya sadece ismen zikrederken bile üzülüyorum. Ama inanıyorum ki, okuyucularımız bu bilgi hazinelerini merak edip inceleyecek ve ilgilerini çekecek olanları alıp okuyacaklardır. Kitapların adlarını ve yazarlarını analım ama şunu da unutmayalım. Atalarımız, “Marifet iltifata tâbidir.” demiştir. Elbette yazarlar da emek verdikleri ürünlere ciddi alakaları gördükçe hevesleri daha da artar, azimleri büyür. Şevk ile gece gündüz demeden çalışmaya devam ederler. Bu vesile ile ömürlerini topluma adayan, insanlarımıza faydalı olmayı biricik gaye edinen aziz yazarlarımıza şükranlarımı sunuyorum. Tabii bu soylu çabalara sahip çıkan gayretli yayıncılarımıza da şükran borçluyuz. İşte Ötüken Neşriyat’tan çıkan diğer kitaplar ve yazarları: İmam-ı Azam Ebu Hanife (Mürsel Gündoğdu), Erken Modern Dönemde Osmanlı’da İsyan Algısı (Birol Gündoğdu), Mistisizm ve Mistik Şiir 1980 Sonrası Türk Şiirinde Mistik Eğilimler (Mehmet A. Akıncı), Uygur Savaşı Çin’in Müslüman Azınlığına Karşı Yürüttüğü İç Operasyon (Sean R. Roberts, Türkçesi: M. Bahadırhan Dinçaslan-Muhammed Âkif Kalaycı), Kan Kardeşliğinden Musahip Kardeşliğine Türklerde Arkadaşlık (Bahtiyar Murat Aras), Denemeden Bilemezsin (Orçun Üçer), Etimolojinin İzinde Kelimeden Kültüre Seyahatler (Serkan Şen), Kavaladan Şeşhaneye Gülleden Fişeğe Osmanlı’da Modern Silahlar (Ali Serdar Mete), İttihat ve Terakki’nin Küçük Efendisi Kara Kemal Hayatı ve Millî İktisat Mücadelesi (Alperen Gökçe), Boşnaklar, Türkler ve Bosna’nın Savunulması (Mustafa Kahramanyol).