Manastır'da Cami operasyonu

Edirne’den dışarı çıkıp Yunanistan’dan başlayarak bir hilal çizip Bulgaristan’dan yurda döndüğünüzde garip bir hisle karşı karşıya kalırsınız. Anadolu baştan sona camilerle bezenmiştir. Balkanlar’ı gezdiğinizde bu zincirin Yunanistan’da, Sırbistan’da ve Bulgaristan’da koptuğunu; Kosova’da, Makedonya’da ve Bosna’da ayakta kaldığını görürsünüz. Yurda döndüğünüzde yıkılan, yok edilen camilerin, ecdat yadigârı muhteşem eserlerin hüznüyle baş başa kalırsınız.

Bu aralar ne yazık ki camilerimizle ilgili Makedonya’dan da olumsuz haberler yansıyor. Makedonya’nın güneybatısında yer alan Manastır şehrinde Osmanlı döneminden ayakta olan toplam 12 cami mevcuttu. Sungur Çavuş Bey Camii ve Kırık Camii ise yakın geçmişte şehirleşme projesi uğruna yıkılan iki Osmanlı eseri olarak yok oldular. Sungur Çavuş Bey Camisi, Balkanlarda inşa edilen en eski tarihli Osmanlı yapısıydı. Kırık Camii, eski eser statüsünde olmasına rağmen yıkılarak yerine modern görünümlü apartmanlar inşa edilerek bir tarih silindi. Şimdilerde ise hedef Kadı Mahmud Camii olarak da bilinen Yeni camii olarak görünüyor. Osmanlı döneminde Hamidiye olarak anılan şimdilerde Şirok olarak bilinen trafiğe kapalı olan sokağın hemen sonundaki Manolya meydanının devamında Yeni Camii ve İshakiye Camii yer alır. Biz de Manastır ziyaretimizde Yeni Camii kapalı olduğu için İshakiye Camii’nde namaz kılmıştık.

Yeni Camii, 16. Yüz yıl ortalarında Manastır kadısı Mahmut Efendi tarafından yaptırılan camii, şehrin en önemli sembollerinden biri olmasına karşın hep hedefteydi. Yugoslavya döneminde el konulan bu mabedin, Aziz Gyorgiya Kilisesi temelleri üzerine yapıldığı iddialarıyla yıllarca arkeolojik kazıların hedefinde oldu. Yetmedi camii karşısında bulunan 17. Yüz yıl Osmanlı eseri olan saat kulesinin üzerine haç dikilerek psikolojik üstünlük kurulmaya çalışıldı. Türkiye’nin restorasyon teklifleri, kilise kalıntıları olduğu için reddedildi. 1957 yılından beri sanat galerisi olarak değerlendirilen ve ne hikmetse her seferinde kapalı olan bu camii, 21 Kasım günü Kuzey Makedonya Kültür Bakanlığı’nca yapılan tepeden inmeci bir kararla “Hıristiyan-İslam Kültür Mirası Müzesi”ne çevrildi. Müzenin başlığında islam ibaresi konulmuş olsa da açılıştan ve içerikten de anlaşılacağı üzere Hıristiyan terminolojisinin ağır bastığı yapıya evrilen bu mabed, elimizden çıkmak üzere.

Makedonya Türkleri Hak ve Demokrasi Hareketi’nin Avrupa Cephesi’nden seçilen milletvekili Salih Murat, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda şu ifadelere yer verdi:

“Manastır’daki Yeni Cami’nin ‘Hıristiyan ve İslam Kültür Mirası Müzesi’ne dönüştürülmesi kararını şiddetle kınıyorum. Bu keyfi ve hukuk dışı karar, ülkemizin temel değerlerine, anayasamıza ve uluslararası hukuka açıkça aykırıdır.

1558 yılından beri, yaklaşık 600 yıldır kesintisiz olarak ibadete açık olan Yeni Cami, Osmanlı döneminden günümüze kadar Bitola Müslümanlarının manevi yaşamının merkezi olmuştur. Komünizm döneminde dahi kapatılmayan cami, bağımsızlık sonrası 1998’de çıkarılan denasyonalizasyon yasasıyla da statüsü kanunca korunmuş bir ibadethanedir.

Bu kararın en vahim yönleri şunlardır:

1. Makedonya İslam Birliği’nin görüşü alınmadan, onayı olmadan tek taraflı bir kararla yapılmış olması

2. Yasal olarak cami statüsünde olan

3. Kültür Bakanlığı’nın yıllardır İslam Birliği’nin meşru taleplerini görmezden gelmesi

4. Caminin “Sanat Galerisi” olarak kapalı tutulması ve şimdi de müzeye dönüştürülmek istenmesi

Bu karar:

– Anayasamızın din ve ibadet özgürlüğünü güvence altına alan maddelerine

– Kültürel mirası koruma yasalarına

– Uluslararası din özgürlüğü sözleşmelerine

– Makedonya’nın çok kültürlü yapısına ve hoşgörü geleneğine aykırıdır.

Acil Eylem Çağrısı:

1. Hükümet derhal bu kararı iptal etmeli

2. Cumhuriyet Başsavcılığı soruşturma başlatmalı

3. Bu hukuksuz karara imza atanlar görevden alınmalı

4. Kültür Bakanlığı İslam Birliği ile yapıcı diyalog başlatmalı

5. Yeni Cami’nin ibadet mekânı statüsü yasal güvenceye alınmalı

6. Diplomatik temsilcilikler ve uluslararası kültür kurumları konuya müdahil olmalı.”

Geçtiğimiz yüz yılın başlarında Yunanistan’da, Bulgaristan’da, Sırbistan’da cami bırakmadılar, yok ettiler. Gazze’de cami bırakmadı işgalci İsrail hepsini yok etti. Doğu Türkistan’da Çin yönetimi camileri yıkıyor. Hindistan’da hemen her hafta bir caminin yıkılıp tapınağa dönüştürüldüğünü görüyoruz. Artık yeter!. Camilerimizin ellerimizden kayıp gitmesine ne kadar göz yumacağız? Biz de bu vesile ile Dış İşleri Bakanlığı, Kültür Bakanlığı, Diyanet İşleri Bakanlığı’na bir çağrı yapmış olalım. Manastır’da Müslümanlara ait olan Yeni Camii, derhal asli yapılış amacı olan ibadethaneye çevrilmeli ve kapıları Müslüman cemaate açılmalıdır. Balkan Müslümanlarının dünden daha uyanık olmaları gerektiği bir dönemden geçtiğimizi herkese hatırlatmak isteriz.

.