Lokman-ı Hakîm'den altın öğütler!..

Hazret-i Lokman, İslâm âlimlerin çoğunluğuna göre; peygamber değil, ancak Allah’ın kendisini ilim ve hikmetle şereflendirdiği çok kıymetli âlim ve sâlih bir zattır. Âyet-i kerimede buyuruldu ki: “Andolsun ki biz, Lokman’a: Allah’a şükret, diye(rek) hikmet verdik. Kim (Allah’ın nimetlerine) şükrederse, ancak kendi faydası için şükretmiş olur. Kim de (isyan ve itaatsizlik yoluyla) nankörlük ederse, şüphesiz ki Allah Ganidir (çok zengindir, hiçbir şeye ve hiçbir kimseye muhtaç değildir.) Hem de övülmeye layık olandır.” (Lokman 12)

Hikmet çok değerlidir. Çünkü bilgi birikimi olan bir insan, bu birikimini doğru, yerinde ve gerektiği ölçüde kullanmaz yahut yanlış yerlerde kullanırsa, bu insana âlim denebilirse de hakîm denemez.

Bu, hikmet ehli mübarek Zat’ın Kuran-ı kerimde yer alan ve oğluna hitaben yaptığı; kulağa küpe yapılması gereken öğütleri çok çok önemlidir. Âyet-i kerimelerde buyuruldu ki:

“Hani Lokman, oğluna öğüt vererek: ‘Yavrucuğum! Allah’a ortak koşma. Çünkü O’na ortak koşmak büyük bir zulümdür, demişti.” (Lokman 13)

“Yavrucuğum! Şüphesiz ki o (yaptığın iyilik ve kötülük) bir hardal tanesi ağırlığında olsa, hem de bir kaya içinde veya göklerde, yahut yer içinde bile olsa, Allah onu getirir (ve karşılığını verir). Çünkü Allah Latîftir, her şeyden haberi olandır.

Yavrucuğum! Namazı dosdoğru kıl, iyiliği emret, kötülüğü engelle. (Bu esnada) başına gelecek (musibet)lere sabret. Çünkü bunlar (Allah’ın emrettiği) kesinlikle (ve kararlılıkla) yapılacak işlerdir.”

İnsanları (küçümseyip) yanağını bükme (yüz çevirme) ve yeryüzünde şımarık yürüme! Çünkü Allah, böbürlenen ve kendisini beğenip övünen hiç kimseyi sevmez.

Yürüyüşünde ölçülü (ve kibirsiz) ol. Konuşurken sesini de alçak tut. Çünkü seslerin en çirkini elbette eşeklerin sesidir.” (Lokman 16-19)

Önce Tevhid ilmi

İslam âlimleri, bu altın öğütleri şu sekilde özetlemişlerdir:

1- Evvela çocuğa tevhid ilmini öğretmek gerekir. Dikkat edilirse, Hazret-i Lokmân’a verilen hikmetin çerçevesi çizilirken tevhid inancının başta geldiği görülür. Esasen bu inanç, şükrün de birinci şartıdır. Bu sebeple Hazret-i Lokmân, evvela oğluna şirkten yani; Allah’a zatında, sıfatlarında ve fiillerinde ortak koşmaktan uzak durmayı öğütlüyor. Adil olmayan hakîm olamaz; adalet; her şeyi yerli yerince yapmak, herkese hakkını vermektir. Herhangi bir şeyi Allah’a ortak koşan yani Allah’tan başkasına İlahlık sıfatlarını yükleyen kişi, Allah’ın hakkı olan İlahlığı başkasına vermiş, böylece büyük bir haksızlık ve zulmü işlemiş olur: “Evladım, sakın Allah’a ortak koşma! Çünkü şirk çok büyük bir zulümdür.” (Lokman 13) Şirkin çok büyük zulüm oluşu, Allah’a ait olan mâbûdiyet, hâkimiyet ve mâlikiyet gibi hakların Allah’tan başkasına verilmesinden dolayıdır.

2- Âhiret inancını aşılamak. Allah’a iman etmenin tabiî bir sonucu olan âhiret hayatına iman ve hesap verme bilinci; insanı iyiye, güzele ve faydalıya yönlendirirken; kötü, çirkin ve zararlıdan da uzak tutar. Hazret-i Lokman öğüdüne şöyle devam ediyor: “Evladım! Yapılan iş, bir hardal tanesi kadar küçük de olsa, bir kayanın içinde saklı da olsa, yahut göklerin veya yerin herhangi bir noktasında bile bulunsa, mutlaka Allah onu meydana çıkarır (ve karşılığını verir.) Allah, Latîf'tir (herşeyin inceliklerine vâkıftır,) Habîr’dir (herşeyden haberdardır.)” (Lokman 16)

3- İbadet etme melekesi kazandırılmalı, ihlas anlatılmalı ve sabır öğretilmelidir. Hazret-i Lokman, öğüdünü şöyle sürdürüyor: “Evladım, namazı dosdoğru kıl! İyiliği yaymaya, kötülüğü de önlemeye çalış ve başına gelen sıkıntılara sabret! Çünkü bunlar, azim ve kararlılık gerektiren işlerdir.” (Lokman 17)

4- Sosyal ilişkilerde ve insanî münasebetlerde mütevazı olmayı öğretmelidir. Hazret-i lokman, bu konuda da oğluna söyle sesleniyor: “Kibirli davranarak insanlara yüzünü dönme, yerde çalımlı çalımlı yürüme! Çünkü Allah, kibirle kasılan, kendini beğenmiş, övünüp duran kimseleri asla sevmez. Yürürken ölçülü, mutedil yürü! Konuşurken sesini ayarla, bağırarak konuşma! Unutma ki, seslerin en çirkini, (âvâzı çıktığınca bağıran) eşeklerin sesidir.” (Lokman 18-19)