Kişinin ahlakı davranışlarının sonucudur!
Dünyayı ihmal ederek ahireti kazanamadığımız gibi kendimizi ve ailemizi ihmal ederek mutluluğu yakalayamayız. İçinde yaşadığımız toplumu da ihmal edersek hürlüğü elde edemeyiz.
Medeniyet kurma gayreti içinde olmazsak bedevi, hayatın öznesi olmak için emek vermezsek nesne oluruz.
Bireysel farkındalık içinde değilsek çok acı çekeriz. Aklımızı kullanmazsak geri kalırız. Af ettiklerimizi unutursak tekrar tekrar aynısını yaşamaya mahkum oluruz.
İnsan ilişkileri akılladır. Aklın olmaması muhatap alınmamaktır. Bilgi akla, ilimde akla tabidir. İlim olmadan bilim olmaz.
Anlaşmak için aynı dili konuşmak, eşyaya aynı manayı vermek şarttır. Aynı dili konuşup anlaşamamak ise algılar iledir. Algı yanlış olduysa, duyguya da hakim olan yanlış algı olacak, eylem de yanlış algıyla karşılık bulacaktır.
İyilik yapmak insanı mutlu, bilgi yolunda gayretli eder. Bilgi yoksa anlayış, anlayış yoksa güven yoktur. Güven olmazsa her şey menfaat üzerinedir.
Hakkını bilip talep edenler, iradesine sahip çıkanlardır. İradesi olmayan tercih edemez. Korkularıyla karşılaşmak istemez ve daima yenik düşer. Risk almaktan çekinir ve başarılı olamaz. Zira başarının anahtarı ahlaklı olmak, korkmamak ve risk almaktır.
Ahlaklı olmanın en önemli şartı özgür olmaktır.
Mümin olmak, bütün sistemlerden kurtulup sormakla, özgür iradesiyle, kendi hayatı hakkında karar vermekledir. Sorularının cevabını bulmak, aklının ve mantığının kabul etmesini istemek özgür iradenin sonucudur. Akla yatmayan bilgi insanı mutmain etmez.
İmam Maturidi “Hak Teala kullarından mantıksız hiçbir şey istemez” demiştir. Din, insanı mutlu etmek içindir. Eğer insan mutlu olamıyorsa içinden gelen sesi bastırmasından, oyunu kuralına göre oynamamasından, sınırları ihlal etmesindendir.
Özgür olmanın tek şartı engel tanımamak, aklın sınırlarını zorlamaktır.
Özgürlükte en büyük engel beklentilerdir. Beklentiler insanın elindeki özgürlüğünü elinden alır. Mutlak özgürlük insanın doğasına aykırıdır. İnsanı mutlu eden sınırlar, bağlanmak, sorumluluk sahibi olmaktır. Özgür insan sorumluluk algısı ile hayata bakandır.
İyiyi seçmek üzere yaratılan insan için kötüler de bir örnektir. Zira edep edepsizlerden öğrenilir. Tutarsızlık, kuralsızlık, sınırsızlık insanın sevmediği olgulardır.
Kader insanın kendi ördüğü hayat ağı, tercihidir. Özgür insanın tercihi, Rahman’ın onayıdır.
Ünlü filozof Sokrat erdemli olmayı idam edilmekle, Hz. Muhammed ise Mekke’den Medine’ye hicret etmek, hayatını kaybetmediği gibi aklının sınırını aşarak farklı bir çözüm oluşturmakla bize göstermiştir.
O (a.s.)’ki; kötülük yapana iyilik yaparak, güvenilir bir şahsiyet olarak, asla yalan söylemeyerek, emanetleri zayi etmeyerek, kimsenin hakkına gasp etmeyerek, ahlakını herkesin onayladığı bir şahsiyet olarak insanlığa umut olmuştur.
Hasılı bir insanın özüne inanılmazsa sözü de delil alınmamaktadır. Kişinin ahlakı aklının ürünüdür. Hayatı, yaşadıkları seçimidir. Ancak insanı seçimi üstün yapmakta, mutlu etmektedir.
Asiye Türkan
