Karpuz: Aşılama, tüketimi ve sağlığa etkisi
Karpuz yaz aylarında çok sık tüketilen bitkisel gıdalardan biridir. Bu kadar sık tüketilmesi bazı yönlerden bilinçli bir tüketimi zorunlu kılmaktadır.
Son
yıllarda karpuzlar anaç olarak kabaklar üzerine aşılanarak
yetiştirilmektedir. Bu nedenle meyve
kalitesini büyük oranda değiştirdiği iddia edilmektedir. Hatta insan sağlığı
üzerine olası etkileri sorgulanmaktadır. Son yıllarda aşılı karpuzların, meyve
kalitesinin düşük ve sağlıksız olduğu yönünde bilimsel veriye dayanmayan
görüşlere popüler basında sıkça rastlanılmaktadır. Bu yazımda bu iddiaları
değerlendirip karpuzla ilgili bazı bilgileri paylaşacağım.
Sebze
mi?
Karpuz
ülkemizde yaygın yetiştirilen ve tüketilen bir üründür. Karpuz olgun meyveleri
tüketilen bir sebzedir. Karpuz yaz aylarında taze olarak tüketimi yanında
farklı tüketim şekilleri de vardır. Meyve suyu (şurup) olarak tüketimi de söz
konusudur. Ülkemiz ve birçok orta doğu ülkesinde karpuz çekirdekleri çerez
olarak da tüketilmektedir. Karpuz meyvesinin kabukları reçel yapımında
kullanılabilir.
Karpuz
çok eski dönemlerden beri üretimi yapılan bir bitki türüdür. Anavatanı merkez
Afrika olarak kabul edilir. Karpuz kabakgiller (Cucurbitaceae) familyasına
mensup, bilimsel adı Citrulluslanatus olan bir sebzedir.
Zaman
zaman karpuzun “meyve mi, sebze mi” olduğu konusu tartışmalara neden
olmaktadır. Karpuz bitki yapısının otsu olması ve üretim şeklinin sebzelere
benzemesi nedeniyle sebzeler arasında yer almaktadır. Karpuz yaygın olarak
meyve olarak tüketilmektedir.
Besin
değeri
Karpuz
başta glukoz, früktoz, beta karoten, lif ve likopen olmak üzere besin unsurları bakımından
değerli bir gıdadır. Antioksitan olan likopen içermektir. Mineraller bakımından
da zengindir. Karpuzun glikoz ve früktoz içeriğinin yüksek olması ve fazla
miktarda tüketilebilme özelliği nedeniyle insan kan şekerinde ani yükselmelere
sebep olabilir. Karpuzun 100 gramında 10 gram şeker (yaklaşık 4 küp şekeri
kadar) bulunmaktadır. Bu durumda yüksek miktarda şeker alımı olmaktadır. Bu
nedenle diyabeti olanlarca tüketiminde dikkatli olunmalıdır.
Neden
Aşılama?
Karpuzlar,
toprak kökenli hastalıklara karşı kabaklar üzerine aşılanmaktadır. Anacın karpuzun
kalitesi üzerine etkisinin olup olmadığı konusunda araştırıcılar arasında ortak
bir fikir birlikteliği bulunmamaktadır. Bu farklılıklar; çevre, yetiştirme
tekniği ve kullanılan farklı anaç kalem kombinasyonundan kaynaklanabilir. Bilim
insanların yaptıkları araştırma sonuçlarını şu şekilde özetlenebilir.
-Meyve
eti sertliği, kırmızı et rengi yoğunluğu ve SÇKM değerlerinde anaç kullanımı ile
artmaktadır.
-Aşılı
karpuz meyveleri, daha kalın kabukludur
-Meyve
kuru maddesi ve meyve şeklini değişmemektedir.
-C
vitamini, likopen, tat ve aroma bileşikleri ise kullanılan anaca bağlı olarak
artmakta ya da azalmaktadır. Genelde şeker miktarı bilimsel anlamda çok
değişmese de bazı anaçlarda azalma gözlemlenmiştir. Diyabetliler için şeker
miktarının az olması iyi bir özelliktir.
-Bazı
anaçlar üzerinde yetişen karpuzlarda kabak kokusu ve lif artması
gözlemlenmiştir. Mide ve bağırsak sağlığı bozuk olanlar için aşırı life dikkat
edilmesi önerilir.
Uzmanlar, karpuzda
yüksek verim ve meyve kalitesi için bazı anaçların (M6 ve M2) kullanılmasını
önermektedirler.
Üretimi
Tüm
bu özellikleri yanında ülkemizde karpuz üretimi her geçen gün artmaktadır. TUİK’e
göre 2021 yılında 3.5 milyon ton karpuz üretilmiş. Ülke olarak yeterlilik
durumu % 99,8’dir. Yani kendi üretimimiz ile gereksinimimiz karşılanmaktadır.
