İş dünyasındaki ahlaki problemler
Türkiye İktisadi Girişim ve İş Ahlakı Derneği (İGİAD) geçtiğimiz Salı günü “İGİAD 2018 Türkiye İş Ahlakı Araştırması”nı açıkladı. Editörlüğünü Prof. Dr. Ömer Torlak, Prof. Dr. Şuayip Özdemir ve Doç. Dr. Erkan Erdemir’in yaptığı araştırmada yer alan verilerden bazılarına değinelim.
İş dünyasında karşılaşılan genel ahlaki problemlerin en başında yalan söyleme geliyor. Diğer problemler ise sırasıyla aynı ürünün farklı fiyatlarda satılması, aldatıcı reklamlar, verilen sözleri tutmama, taklit ürün satma, taklide yönelik ambalaj kullanılarak müşteriyi yanıltma, satış sonrası garanti ve hizmetlerin aksatılması, ambalaj veya etiketlerde yanıltıcı bilgiler kullanma, dolandırıcılıkla karşılaşma, reklamlarda cinselliğin aşırı ve ilgisiz kullanımı, evrak üzerinde sahtecilik yapma.
İş ahlakına uygun olmayan davranışların ortaya çıkmasında etkili olan faktörler; aşırı kazanma hırsı, çalışanların ücretlerinin düşük olması, işini kaybetme korkusu, kötü örneklerin yaygınlığı, iş dünyasında güven duygusunun zayıflığı, yalan söyleyenlerin daha çok kazanıyor olması, iş ahlakına aykırı davranışlara yönelik yeterli toplumsal yaptırım (kınama, dışlama gibi) olmaması, meslek örgütlerinin görevini yapmaması, neyin iş ahlakına uygun olup olmadığı konusundaki bilgisizlik, yapanın yanına kâr kalır düşüncesi, iş ahlakına aykırı davranışlara yönelik yasal yaptırımların yetersizliği, iş ahlakına aykırı davranışların avantaj sağlaması, iş ahlakı kurallarının yazılı olmaması, iş tecrübesi arttıkça idealist duyguların zayıflaması, işe yeni başlayanların iş ahlakı bakımından yetersizlikleri
Çalışanlarla ilgili olarak karşılaşılan ahlaki problemler; yalan söyleme, çalışanların işe geç gelmeyi adet edinmesi, yapılan işin hakkını vermeme, iş yeri internetini iş dışı amaçlarla kullanma, çalışma arkadaşlarını kötüleme, iş yerine ait araç ve gerecin hor kullanılması, mesai saatleri içinde başka şeylerle uğraşma, yapılan ahlaki olmayan işle övünme, verilen işi yapmamak için mazeretler üretme, kendi hatasını başkasına yükleme, çalışma arkadaşının başarısını kendine mâletme, bilgisizliğinden yararlanarak müşteriyi kandırma, işletmenin araç gereç ve malzemelerini özel işleri için kullanma, hasta olmadığı halde rapor alma, şirkete ait mahrem bilgilerin başkalarıyla paylaşma, rüşvet alma, çalıştığı saatleri fazla bildirme, iş yerine ait araç-gereç ve malzemeyi çalma
Yöneticilerle ilgili olarak karşılaşılan ahlaki problemler; yalan söyleme, işe almada kayırmacılık (torpil) yapma, verilen sözleri tutmama, randevulara geç kalma, çalışanların ücretlerini geç ödeme, söz verilen kalitede mal ve hizmet teslim etmeme, ücret vermeden çalışanlara fazla mesai yaptırma, kıdem ve ihbar tazminatı ödemekten kaçınma, siparişleri zamanında teslim etmeme, sigortasız işçi çalıştırma, terfi ve ödüllendirmede kayırmacılık yapma, rakip firmaların ürünlerini kötüleme, alacaklılara ödemeleri geciktirme, yapılan ahlaki olmayan işle övünme, işin hilesine kaçarak kazancı artırma, çalışanların manevi değerlerinin istismar edilmesi, yasal mevzuatın açıklarından yararlanma, kişisel masraflarını şirkete yükleme, ihalelere fesat karıştırıcı eylemlerde bulunma, tedarikçilerin iyi niyetlerinin istismar edilmesi, bayii atlayarak satış yapma, rüşvet verme, faturasız mal ve hizmet satışı, kaçak yabancı işçi çalıştırma
Aslında bunları hepimiz gayet iyi biliyoruz ama tüm bu ahlaki problemleri önem sırasına göre bir arada görmek ve bunların ortaya çıkmasında etkili olan nedenleri anlamak adına böyle araştırmalar gerçekten çok faydalı. Çünkü sorunları tespit etmeden çözüm yolu bulabilmek çok zor.
