İnsani ilişkilerde dokuz kural

İnsan toplum içinde yaşayan sosyal bir varlık olarak yaratılmıştır. Yaratılışından beri sosyal yönüyle öne çıkmış, kendi dışındaki varlıklarla bağ kurmuş, kabileleri, toplumları ve hatta devletleri oluşturmuştur. İnsanın yaradılış gayesi, görev ve sorumlulukları, üstün özellikleri, zayıflıkları vardır.

“Ahsen-i takvim” üzere yaratılan insanın sorumluluklarını yerine getirirken uyması gereken, onu melekler seviyesine çıkaran ve hatta daha da kıymetli kılan bazı hasletler vardır. Çünkü o, Allah’ın yeryüzündeki halifesidir. Şeyh Galip bunu: “Hoşça bak zâtına kim zübde-i âlemsin sen / Merdüm-i dîde-i ekvân olan âdemsin sen.” (Kendini küçümseme, kendine değer vererek bak. Çünkü sen bu âlemin varlık sebebi, özü, aslı, mayasısın. Şayet bu kâinat-şekil bakımından- bir göze benzetilirse sen de onun bebeğisin, gören kısmısın) dizelerinde mükemmel bir şekilde dile getirmiştir.

Sosyal bir varlık olan insanın diğer insanlarla ilişkilerinde uyduğunda huzurlu olacağı dokuz kuralı Allah (C.C.) ayetlerinde zikretmiştir. Bunlar sosyal ve hukukî hayatın düzenli yürümesi, haksızlık ve huzursuzlukların önüne geçilmesi bakımından çok önemlidir.

Haberin doğruluğunu araştırmak: “Ey iman edenler! Bilmeden birilerine zarar verip de sonra yaptığınıza pişman olmamanız için, yoldan çıkmışın biri size bir haber getirdiğinde doğruluğunu araştırın.” (Hucurât : 6)

İnsanlarını arasını düzeltmek: “Eğer müminlerden iki grup birbiriyle kavgaya tutuşursa hemen aralarını düzeltin” Hucurât : 9 “Müminler ancak kardeştirler, öyleyse iki kardeşinizin arasını düzeltin, Allah’a itaatsizlikten sakının ki rahmetine mazhar olasınız.” Hucurât : 10

Adaletli davranmak: “Haksızlığa sapanlara karşı savaşın; dönerlerse aralarındaki anlaşmazlığı adaletle çözüme bağlayın ve herkese hakkını verin. Allah hakkı yerine getirenleri sever.” Hucurât : 9 “Ey iman edenler! Allah için hakkı ayakta tutun, adaletle şahitlik eden kimseler olun. Herhangi bir topluluğa duyduğunuz kin, sizi adaletsiz davranmaya itmesin. Adaletli olun; bu, takvâya daha uygundur. Allah’tan korkun. Şüphesiz Allah yaptıklarınızdan haberdardır.” Mâide : 8

Alay etmemek: “Ey iman edenler! Erkekler diğer erkeklerle alay etmesinler; onlar kendilerinden daha iyi olabilirler, kadınlar da diğer kadınlarla alay etmesinler; alay edilen kadınlar edenlerden daha iyi olabilirler.” Hucurât : 11

Kusur aramamak: “Biriniz diğerinizi karalamayın.” Hucurât : 11

Kötü lakap takmamak: “Birbirinize kötü ad takmayın. İman ettikten sonra fâsıklıkla anılmak ne kötüdür! Günahlarına tövbe etmeyenler yok mu, işte zalimler onlardır.” Hucurât : 11

Zandan sakınmak. “Ey iman edenler! Zannın çoğundan sakının; çünkü bazı zanlar günahtır.” Hucurât : 12

Gıybet yapmamak: “Birbirinizin gıybetini yapmayın; herhangi biriniz, ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? Bak bundan tiksindiniz! Allah’a itaatsizlikten de sakının. Allah tövbeleri çokça kabul etmektedir, rahmeti sonsuzdur.” Hucurât : 12

Kusurları araştırmamak: “Gizlilikleri araştırmayın” Hucurât : 12

Ya Rab! Adaletsiz davranmaktan, zanna kapılmaktan, kulak kabartmaktan, gizlilikleri araştırmaktan, başkalarını kıskanmaktan, öfkemize kapılmaktan, alay etmekten, kötü lakap takmaktan, gıybetten, birbirimize sırt dönmekten sana sığınırız. Âmin.