Hukuksuz "Bilirkişi Devleti"nden "Hukuk Devleti"ne Geri Dönüş Sistemi
Şüphesiz ki, emanetleri ehil olanlara vermek ve
insanlar arasında adaletle hükmetme emri adaletin temelidir. Gelişmiş
toplumlar, halkı hakka çağırır ve hakla hükmederler. Anayasamızda da “Hukuk
Devleti” önemle vurgulanmıştır.
“Pozitivist hukuk
kuramcıları (teorisyenleri) daha biçimsel hukuk devleti ideallerinden yana
tavır alırken; doğal hukuk anlayışından hareket eden teorisyenler, biçimselliğe
ek olarak maddi (içeriksel) birtakım koşulların varlığını hukuk devleti için
gerekli görürler. Bu anlamda, zayıf ve güçlü hukuk devleti kavramlarından söz
edebiliriz” (Sururi AKTAŞ, Hukuk Devleti
İdealine Felsefi Bir Bakış, YBHD, Yıl 5, Sayı 2020/1, s.1–32). Güçlü hukuk devleti, insanın insan olmasından kaynaklanan fıtratın isterlerinin esas alındığı, keyfilik yapmak isteyenlerin bile keyfilik
yapamayacağı bir “sistemi olan devleti” ifade eder. Oysa, “sistemsizliğin sistem olduğu, kuralsızlığın
kural olduğu, haksızlık yapmanın hak olarak görüldüğü” mevcut bozuk düzenin
hiçbir şekilde hukuk devleti olduğunu iddia etmek mümkün değildir.
Sistemli bir şekilde
sistemsizlik sistemi getirilmiştir. Bu sistemsizlikte boğulma problemi
bugünün sorunu da değildir, son 150-200 yıldır bu coğrafyada devlet ve hukuk
için eklektik bir yapı işletilmiş (adeta copy-paste/kes-yapıştır kültürü
işletilmiş), organların ve yapıların
birbiri ile uyumlu çalıştırılması mümkün olmayan bir yapı kurulmuş; toplumsal
bünyenin doğal organik yapısı ve sistemik bütünlük sistemli şekilde
çökertilmiştir. Devlet-Hükumet-Bürokrasi-Akademi-Sanayici/İşadamı-Halk birbiri ile uyumlu ve tek hedefi olan büyük
devlet aklı ile yönetilmez olmuştur. Bugününü sistemli yönetemediği gibi,
yarınını da planlayamayan bir deli gömleği milletimize giydirilmiştir.
Bu deli gömleği,
milletimize, batılılaşma adı altında dayatılmış, aydın, ilerici, modern, medeni
olmak batı medeniyetinde aranmış. Oysa batı medeniyeti; kuvvet, menfaat, kavga/mücadele, ırkçılık/ulus, nefsin hevesini tatmin
ve tüketim toplumu oluşturma gibi insan fıtratının suiistimali üzerine
kurulu olduğu ve devletler yerine mutlu azınlığın (bir sınıfın) hakimiyeti
odaklı olduğu için insanlığa huzur ve barış getirmiş değildir. Bu yanlış yol
esas alınınca, Anadolu irfanının binlerce yıllık derin aklı köreltilmişti.
Milletimiz son iki asır batı mektebinde okumuş, Anadolu irfanı ile sentezini
kurmuştur artık. Doğu ve batı medeniyetlerini özümsemiş milletimizin yeni ve yüksek bir
medeniyeti ortaya koymasının zamanı gelmiştir. Ancak, dünya tarihine
baktığımızda halkına refah ve huzur getirmiş, bir medeniyet tesis etmiş, en
ilkel toplumlardan büyük imparatorlulara kadar her yerde güçlü bir hukuk sistemi
olduğunu görmekteyiz. Hukuk yoksa huzur da yok, refah da yok,
medeniyet de yok, devletin dini adalettir.
Adalet Bakanımız Sayın
Bekir BOZDAĞ, içinde bulunduğumuz yasama yılında bilirkişilik kurumunun da
revize edileceğini açıklamıştır. Cumhurbaşkanlığı da Adalet Bakanlığı içindeki
çalışmalarla adliyelerin adalet
üretememesi sorununun çözülmesi gerektiğine işaret etmiştir.
16.05.2022 tarihli “Satılmış - Savcı İlişkisinin Deşifre
Olmasından Çıkartılacak Dersler” başlıklı yazımızda değindiğimiz sorunlar
ve model önerisi yanında, bilirkişi kurumunun ıslah edilmesi de önemlidir.
Zira, “adliyelerde mahkeme hâkimi adaleti değil, bilirkişi adaleti yürütülür
duruma gelmiştir”. Öncelikle, HMK m.266, Bilirkişilik Kanunu m.3/2 ve
m.3/3 hükümleri ile Bilirkişi Yönetmeliği, m.5/2, 5/3, 30/4, 49/2, 55/4, 73/2/d
maddelerinin hatalı uygulaması nedeniyle bilirkişi raporlarından hukuk
çıkartılmıştır. Hukuksuz bilirkişi raporları ile “bilirkişi adaleti”nin hakim
olduğu sistem kökünden çökertilmiştir. Bu maddelere açıklık
getirilerek, hukukçu bilirkişinin dosaya kapsamındaki konunun ve
teknik/muhasip/vs bilirkişilerin tesbit ve hesaplamanın hukuki sınırlarını ve usulünü belirlediği bilirkişi raporları
alınması sağlanmalıdır. Mesela, bir tazminat hesaplaması yapılacağında,
kusur/zarar/illiyet bağı/hesaplamada nazara alınacak unsurlar/maddi vakıanın
esasa etki eden kısımlarının hukuki sınırları vs durumlar hukukçu bilirkişi
tarafından oluşturularak diğer
bilirkişilerin de hukukun meşru sınırları içinde rapor yazması
sağlanmalıdır. Hukuksuz adalet
olmayacağı gibi hukuksuz bilirkişi raporu da olamaz, olmadığını son yıllardaki
uygulamalar gözümüze sokar derecesinde açıklıkla ortaya koymuştur. Bununla
birlikte, gerekçeli karar yazar gibi hukuki detaylar içeren bilirkişi raporları
yazmanın da yanlış olduğu apaçık ortadadır. Kanuna eklenecek; “Bilirkişi olarak hukukçular da atanabilir ve
heyetlerde en az bir hukukçu bulunur. Ancak, bilirkişi raporu, hakimin hukuki takdirini sınırlayıcı şekilde ifade
edilerek yazılamaz” maddesi ile ifrat ve tefritten uzak aklı selim
yoluna erişilir.
İkinci
önemli konu da ülkemizde vergi denetimlerinde çok başarıyla uygulanmakta olan
vergi denetim raporlarındaki sistemin bilirkişiliğe de uyarlanmasının
doğuracağı faydaya değineceğiz. Vergi denetmenleri, raporunu yazar, bu rapor tecrübeli, kıdemli uzman
durumundaki “büyük üstadların” denetiminden geçer. Buna da “Okuma Kurulu” denilir. Yazılan raporlar
Okuma Kurulu’ndan geçirilir. Raporun hatalı ve/veya eksik olan yönleri Okuma
Kurulu’nda düzeltilir. Bilirkişilikte de bilirkişiler raporlarını yazmalı,
raporu doğrudan mahkemeye sunmadan “Okuma
Kurulu” benzeri “Rapor Tetkik
Kurulu” veya benzeri bir adla
adlandırılacak bir kurula sunmalıdır. Rapor
Tetkik Kurulu da raporun dosya kapsamına, maddi vakıaya,
teknik/bilimsel/hukuki esaslara uygun ve yeterli olup olmadığını denetlemeli,
eksik gördüğü hususları bilirkişi ile de
dosyayı müzakere ederek gidermelidir. Bu yolla, bilirkişilerin kendilerini
geliştirmeleri ve yazdıkları raporları sektör duayenleri ile müzakere etmesi ve
savunması mümkün olacaktır. Bu usul bilirkişilik kurumunda (bilirkişilerde) kurumsal kapasiteyi geliştirir,
hakimlerin önüne de eksikleri ikmal
edilmiş ve nitelikli bilirkişi
raporları gider. Bu yolla, yargıda kalite
artar, çok fazla kişi sürece dahil olacağı için rüşvet yolsuzluk vs dedikoduları azalır, tekrar tekrar ek rapor ve bilirkişi raporu alma süreci de azalacağı
için yargı hızlanır. Rapor Tetkik
Kurulu, en az doktora düzeyinde kariyer sahibi veya meslekte 20-25 yılını
doldurmuş bilgi ve tecrübeleri geçmiş
çalışmaları ile isbat edilmiş saygın kişilerden ve emekli hakimlerden
oluşmalıdır. Bir de bilirkişilerin ve okuma kurullarının her bir rapordaki
performansının puanlandığı sicil oluşturulmalıdır. Bu kurullarda görev yapan
kişilerin çok itibarlı ve çok saygın olmaları ve görevlerini bu
saygınlığa uygun şekilde üstün bir prestij ve kalitede
yapmaları sağlanmalıdır. Yoksa körler
sağırlar adaleti sağarlar. Adaletsizlik ile âbâd olanın ahiri berbâd olur…
