Hoy Bizden Ne Kadar Uzakta
İran'ın Türkiye'ye en yakın şehri Hoy desek sanırım doğru söylemiş oluruz. Burayı daha önce Van'dan sınır ticareti için gidenlerden duymuştum. Daha sonra İran'a gittiğimde Türkiye'de doktora yapan kıymetli dostum Ali Rıza Mukaddem beyin de Hoylu olması münasebetiyle ilgim artmıştı.
Bu münasebetle hem Hoy şehrini görmek hem de buradaki güzellikleri teneffüs etmek maksadıyla Türkiye'ye yaptığım son iki seyahati havayolu yerine karayoluyla yaptıydm. Hoy'a yaptığım ilk yolculuk Cuma gününe denk gelmişti. Ayrıca buradaki dostlarla irtibat kuramadığım için pek sönük geçmişti. Türkiye'den İran'a dönüş yolunda bu sefer de aynı güzergahı kullanacağım için Ali Rıza Mukaddem beye haber verdim. Hoy'a gideceğimi, buradaki kültür adamlarıyla görüşmek istediğimi söylemiştim. Ali Rıza bey hemen o günün akşamında arkadaşlara haber vermişti.
Van'a ulaştığımda bir taksiye atlayıp Hoy minibüslerinin olduğu terminale gittim. Burada bir saat bekledikten sonra size sunulan çeşitli alternatiflerden biriyle Hoy'a geliyorsunuz. Bu terminalde Hoy'a kadar dolmuş taksi veya minibüsle gidebileceğiniz gibi. Bunlarla sınıra kadar da gelebilir, burada Kapıköy sınır kapısına ulaşabilirsiniz. Sınırın öbür tarafından sizi Hoy'a kadar götürecek taksi dolmuşlar var. Ben dolmuş taksinin daha rahat gideceği düşüncesiyle dolmuş taksiyle Hoy'a kadar geldim. Ama firmanın yeni minübüsleri daha güzel, daha konforlu ve daha güvenli olduğunu gördüm. Sınırda arabadan eşyalarınınızı arabadan çıkarıp güvenlik şeridinden geçirmek zorundasınız. Bu da yaklaşık bir saat sürüyor. Zaman probleminiz yoksa bu çok iyidir sizin için. Ama benim için bu söylenemez. Sabah saatlerinde Hoy'da olacağımı düşünmüştüm. İran'daki bir buçuk saatlik farkı da ekleyince ikindiye yakın bir zamanda yetişmiştim.
Hoy'a daha varmadan Vakfı yöneticileri Dr. Hasanzade ve Hamid Kazımzade beyler beni telefonla aradıydılar. Onlarla Hoy terminalinde buluşabileceğimi söylediydim. Türkiye tarafında yolların çok güzel olmasına karşın İran tarafında özellikle Hoy ile Razi sınır kapısı yani Kapıköy sınır kapısına kadar yollar çok kötü. Keçi yolunu aratmayan bu yetmiş kilometrelik yolu ancak bir buçuk saatte alabildik. Dostlara tavsiyem İran'a özel aracınızla bir seyahat düşünürseniz özel aracınızla bu yolu kullanmayın. Doğubeyazıt'taki Gürbulak-Mazenderan sınır kapısını kullanabilirler. Hoy'dan sınıra kadar giden yolun otuz kilometresini Türkiye tarafı yapacaktı. Fakat son gelen bilgiler, İran tarafının bu anlaşmadan vazgeçtiği yönünde. Eğer bu yol yapılsa sınır ticareti açısından çok verimli olur düşüncesindeyim.
Hoy terminalinde daha önce de bahsetmiştim Zeryab Vakfı yöneticileri Hamiz Kazımzade ve Dr. Hasanzade beyler beni bekliyordu. Farsça ile birlikte Türkçe Kısa bir muhabbet ve tanışmadan sonra arkadaşlar bavullarımı kendi arabalarına aldılar ve Hoy'da kendilerince ilk gezilmesi gerek yer. Şems-i Tebrizu00ee'nin mezarına götürmek oldu. Hoylular uzun zamandan beri Şems-i Tebrzu00ee'nin mezarını Hoyda olduğun düşünüyorlar. Mezarının olduğu söyledikleri yere çok güzel bir türbe ve makam yapmışlar. Şems-in türbesinin Konya'da da olduğunu söyleyen araştırmacılar var. Niğde'deki Kesikbaş türbesi de Şemse izafe ettirilir. Yine bunlardan ayrı olarak Tebriz'de "Geçil denilen bir mezarlıkta Şemsin mezarının var olduğu söylenir. Biraz daha uzağa gidelim. Pakistan'ın Multon şehrinde Şems türbesi hatta Şems türbeleri olduğuna dair bilgilerimiz mevcut.
Hoylular'ın Şems-i Tebrizu00ee'ye bu kadar sahip olmasının güzel hikmetleri var. Şems-i Tebrizu00ee'nin Hoy'da türbesinin olduğuna inanılması burada Şems'i rol model alarak gelişen bir ilim ve irfan hayatına vesile olmuş. Hoy'da İslam eserlerinin çok olmasında bu zannımca bu sebep yatıyor. Eylül 2016 tarihinde Şems hakkında uluslararası bir sempozyum yapılacak. Şems hakkında sürekli çalışma yapan Hoylulalar iyi bir tanıtım yapıyorlar.
Ama benim nazarımda Hoy, Anadolu'nun İslamlaşmasında büyük emekleri olan ve Ahilik teşkilatının kurucusu Ahi Evren'in şehri olması münasebetiyle önemlidir.
Hoylu dostlarımız, Şems-i Tebrizu00ee makamından sonra bizi Şehir müzesine götürdüler. Burada tarih eski zamanlardan günümüze kadar canlanmış bir vaziyette bize sunulduydu. Müzenin hemen arkasında Miras-ı Mektup kurumunu ziyaret ettik. Buradaki arşiv belgeleri çoğu Ali Rıza bey İstanbul ve Ankara'daki Hoy ile ilgili Osmanlı arşivlerinde bulut getirdiği belge, fotoğraf ve haritalar var. Burası bir dönem Rus zulmü ve Ermeni zulmüne de uğramış. Osmanlılar'ın hakimiyeti de bir dönem burada olmuş. Hoy, Kasr-i Şirin anlaşmasıyla İran tarafında kalmıştır.
Hoy hakkında gelecek yazımızda devam edeceğiz.
