Haziran Enflasyonu Beklentileri Aştı
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan verilere göre; tüketici fiyat endeksi Haziran ayında bir önceki aya göre yüzde 1,13, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 5,75, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 12,62 ve 12 aylık ortalamalara göre yüzde 11,88 arttı.
Beklenti ise aylık yüzde 0,60-0,70 aralığındaydı. Görüldüğü üzere enflasyon oranı beklentilerin iki kat üzerinde gerçekleşmiş.
Normal şartlar altında enflasyon oranını arttıran belli başlı sebeplerden bahsedilir. Maliyet artışı, talep canlanması, arzda yaşanan daralma bunlardan bazılarıdır. Ekonomideki her gösterge birbirine dolaylı ya da dolaysız bir şekilde bağlı olduğu için enflasyon oranının artışına neden olan bu unsurlar da diğer ekonomik göstergelerin sonucudur. Örneğin ithal girdiye bağlı üretim modelinde döviz kuru artışı maliyet artışına neden olur. Maliyet artışının tüketici fiyat endeksi üzerindeki etkisini görebilmek için üretici fiyat endeksine bakmak gerekiyor.
Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) 2020 yılı Haziran ayında bir önceki aya göre yüzde 0,69, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 6,89, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 6,17 ve 12 aylık ortalamalara göre yüzde 7,74 artış gösterirken sanayinin 4 ana sektöründen imalat endeksi ise yıllık yüzde 5,99 arttı.
Enflasyon oranını yükselten diğer bir neden de talep artışı demiştik. Talebi canlandıran faktörlerin başında kredi faiz oranları gelir. Şu anda hem faiz oranları düşük hem de bankalar kredi verme eğilimindeler.
Bu saydığımız unsurlar normal dönemler için geçerlidir. Ancak içinde bulunduğumuz pandemi sürecinde bazı ekonomik veriler şaşırtıyor.
Örneğin; ana harcama grupları itibarıyla 2020 yılı Haziran ayında artışın yüksek olduğu gruplar sırasıyla, yüzde 4,49 ile ulaştırma, yüzde 2,83 ile lokanta ve oteller ve yüzde 2,45 ile eğlence ve kültür oldu. Haziran ayı itibariyle normalleşme sürecine girmiş olsak da lokanta, otel, sinema veya tiyatroya gidenlerin sayısında bir artış olduğunu daha görmüyoruz. Hatta bu sektörlerde faaliyet gösteren çoğu işletme daha açılmadı. Fiyatı neye göre arttırdıklarını merak ediyoruz.
Enflasyon verilerine ait diğer detaylar ise şöyle:
Bir önceki yılın aynı ayına göre artışın düşük olduğu ana gruplar sırasıyla yüzde 4,84 ile haberleşme, yüzde 6,32 ile eğlence ve kültür, yüzde 9,74 ile ev eşyası ve yüzde 10,66 ile giyim ve ayakkabı oldu. Yıllık bazda artışın yüksek olduğu ana gruplar ise sırasıyla, yüzde 22,41 ile alkollü içecekler ve tütün, yüzde 19,80 ile çeşitli mal ve hizmetler ve yüzde 14,95 ile konut oldu.
Ana harcama grupları itibarıyla 2020 yılı Haziran ayında azalış gösteren tek ana grup yüzde 1,60 ile gıda ve alkolsüz içecekler oldu. En az artış gösteren gruplar ise yüzde 0,70 ile konut, yüzde 0,87 ile alkollü içecekler ve tütün ve yüzde 0,97 ile çeşitli mal ve hizmetler oldu.
