Hased mi, Gıpta mı?

Abdullah bin Ömer'den:

u2013 İki kişiye karşı hased duyulması caizdir.

Birincisi: Allah'ın kendisine Kur'an'la meşgul olmayı nasip ettiği kimseye...

(Öyle ki) o Kur'an'ı gece ve gündüz boyu (namazda ve dışında) okur ve (hükümleriyle) amel eder.

İkincisi de: Allah'ın kendisine mal verdiği kimse...

(Öyle ki, o, Allah Tealanın ona verdiği o maldan gece gündüz, (hak yolda, hizmet uğrunda) infak eder.

(Buhari/Tevhid 45)

* * *

Hased, başkasında olan bir meziyeti, güzelliği, nimeti kıskanma, çekememe duygusudur. Bu duygu, kötü ahlakın başında gelir. İnsafla, merhametle, adalet ve hakkaniyetle çelişen, tehlikeli ve yıkıcı bir huydur.

Aslında bu duygu, insan fıtratına, gıpta dediğimiz başkasında olan bir meziyete, güzel hale, fazilete özenme ve imrenme hissi olarak konulmuştur. İnsanı başkalarında gördüğü bir iyiliği ve güzelliği beğenerek taklid etmeye ve örnek almaya sevkeder. Bu haliyle, hiç de kötü bir huy değil; bilakis hayra özendirici, iyiliğe yöneltici güzel davranışlara teşvik edici, ulvi bir haslet, yüksek bir meziyettir.

Gıpta duygusu, hayırlı davranışlara özenme ve imrenme boyutunu aşarsa, kıskançlık ve çekemezlik hislerine dönüşür, hased dediğimiz, en kötü bir huy haline gelir.

Şu halde haset, gıpta hissinin haddini aşmış, meşru sınırlardan taşmış halidir.

Hased duygusu, Allah'ın rahmetine ve hikmetine bir tür isyan halidir. Allah'ın dilediği kimseye verdiği nimetlerden rahatsız olma, itiraz etme anlamına gelir. Kaderi tenkid hükmünü alır.

Gıptanın caiz olduğu 2 insanı haber verir hadis-i şerif:

Birincisi: Kur'an'la sıkı bir ilişki içinde olan kimsedir. Bu ilişki devamlı Kur'an'ı okumak, daha da önemlisi manası ile amel etmek, Kur'an hakikatlarını yaşayarak hayata geçirmek anlamındadır. Bu durumda Kur'an hem ağız diliyle, hem de hal diliyle okunuyor demektir.

Kendisine gıpta ve özenmenin caiz olduğu 2. insan, Allah'ın kendisine mal ve servet verdiği kimsedir. Bu kimse ise, sahip olduğu maldan gece demez gündüz demez hak yolunda, hizmet uğrunda harcamaktan; hayır ve iyilik yoluna bağışlamaktan; muhtaç ve yoksulların ihtiyaçlarını karşılamaktan bir an bile geri durmaz. Yeter artık, demez.

O verdikçe, Allah da ona verir. Malından Allah yolunda harcamayanlara, özendirici, imrendirici güzel bir örnek olur.