Gıda güvencesi ulusal güvenliktir
Toplumda huzur, birlik ve beraberliğin sürdürülebilmesi için temel tarımsal ürünlerin piyasada ucuz ve düzenli olarak bulunması gerekir. Bu nedenle uzmanlar gıda güvencesini ulusal güvenlik olarak değerlendirmektedir. Bu anlayışla, Osmanlı İmparatorluğu'ndan beri ülkemizde ekmeğin ham maddesi olan buğday gibi bazı temel gıda maddeleri piyasaya düzenli ve ucuz bir şekilde arz edilmeye (bulundurulmaya) çalışılmaktadıru2026
Bu planlamayı yapmak oldukça zordur. Çünkü çok sayıda tarımsal ürün üreticisi ve tüketicisi vardır. Tarımsal ürünlerde fiyat ile arz-talep arasındaki ilişki ekonominin temel kuralarına tam olarak uymamaktadır.
Çünkü "Tarımsal ürünlerin arzı ve talebi inelastiktir. Kısa dönemde arz elastikiyeti sıfırdır. Bu durumda piyasada ürün fiyatını belirleyecek tek unsur taleptir. u2026"
Örneğin ekmek fiyatları yükseldiğinde, üreticiler daha fazla kar elde etmek isteseler de ekmeğin hammaddesi buğdayın mevsim geçmişse gelecek yıla kadar üretme (arz) imkanı yoktur. Tersinde de ekmek fiyatları düştüğünde bir tüketici olarak Osman amcanın günde 1 ekmek tüketirken 10 ekmek tüketmesi söz konusu olamazu2026
Kısaca tarımsal üretim ve tüketim fabrikalarda olduğu gibi işleyen bir girdi-çıktı, arz-talep ilişkisine sahip değildir. Bu nedenle üretim ve tüketimin iyi planlanması gerekiru2026
Bu gerçekler çok da bilinmeden son dönemlerde et fiyatları çerçevesinde bazı tarımsal ürünlerin perakende fiyatları sık sık tartışmalara neden olmaktadır. Et, fındık ve domates ile ilgili değerlendirmeleri sonraki yazılarda yapmak üzere, bu yazımda buğday üretim ve fiyatını değerlendireceğim.
BUĞDAY ÜRETİMİ
Temel bir gıda olan ekmeğin hammaddesi olan buğday stratejik bir tarımsal üründür. Dünyada en fazla üretilen ve tüketilen hububat türü buğdaydır. Buğday tek yıllık bir bitkidir. Dekar başına elde edilecek üründe (verim) çeşidin verim kapasitesi ve bakım şartları (gübreleme, yağış, sulama, tarımsal mücadele) etkilidir.
Türkiye'de buğday ekim alanları azalmaktadır. 2001 yılında 93,5 milyon dekar (da) alanda buğday üretimi yapılırken % 18-20 azalarak 76,7 milyon da düşmüştür.
Ancak sevindirici olan üretim miktarı ve verimliliğin artmış olmasıdır. Üretimin artmasının verim artışının payı yüksektir. Son 15 yılda ülke ortalaması olarak dekarda verimlilik 203 kg'dan (2001) 268 kg'a (2016) çıkmıştır. Ancak ülkemiz şartlarında kuru ve sulu şartlarda buğday yetiştiriciliğinde elde edilen verim miktarının oldukça değişken olduğu dikkate alınmalıdır. Dekara 150 kg'dan, 600-700 kg'a kadar buğday almak mümkündür. Türkiye ortalaması verim 268 kg/da kadardır.
İHTİYAÇI KARŞILAMADA SORUN OLUR MU?
Buğday insan beslenmesinde temel bir üründür. Bu nedenle hükümetler tarafında arz-talebi yakından izlenir. Hesaplama şekli farklı olmakla birlikte genel olarak yılda fert başına 250-300 kg civarında bir buğday ihtiyacı vardır. Nitekim 2016'da dönemin Tarım Bakanı temel gıda maddesi olan buğday tüketimimizi 300 kilogram olarak açıklamıştır
Fert başına buğday tüketimini 250 kg/yıl aldığımızda nüfusumuzun 80 milyon kadar olduğu dikkate alındığında 20,0 milyon ton buğday tüketim için gereklidir. Bu miktarın temin edilmesi sosyal sıkıntıları önlemek için zorunluduru2026
2001 yılında 19,0 milyon ton olan buğday üretimimiz 2016 yılında 20,6 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Buğday arz-talep dengesi ve tohumluk ihtiyacı dikkate alındığında az da olsa talebin karşılanmasında sorunla karşılaşılabiliru2026 Tarım Bakanlığı' da 2017 yılı mart ayında buğdayda yeterliliği % 90-95 oranında açıklaması bunu desteklemektedir. Ancak talebin karşılanacağından endişe edilmemelidir.
BUĞDAY FİYATLARIu2026
Temmuz ayının ortasında Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2017 yılı için Anadolu ekmeklik kırmızı sert buğdayın alım fiyatını ton başına 940 lira olarak belirlenmiştir. Açıklamada fiyatlara, kaliteye göre yüzde 5'e kadar da ilave artış uygulanacağı da belirtilmiştir.
Buna göre 1 kg buğdayın fiyatı 94 kuruştur. Fiyat tayininde temel gıda olan ekmeğin ucuz bir şekilde temini kaygısı etkili olmaktadır. Tüketiciler açısından ekmeğin hammaddesi olan buğday fiyatlarının ucuz olması sevindiricidir.
Bazı üreticiler ve üretici birlikleri bu fiyatın yeterli olmadığı iddiasındadır. Artan girdi fiyatları üreticiler için önemli bir maliyet sorunudur. Gelecek günlerde piyasa taleplerine göre buğday fiyatları dengeye gelecektir.
Tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarımu2013ÜFE), 2017 yılı Temmuz ayında bir önceki aya göre %2,28 azalmıştır. Yaz aylarında bulunmamız nedeniyle piyasalarda bol miktarda sebze ve meyve ucuz fiyattan arz edilmektedir. Tüketiciler acısından sevindirici bir durumdur.
Devlet, tarımsal ürün üreticilerinin sorunlarını dikkate alarak tüketiciler için aşırı fiyat yükselmesini önleyecek politikalar sürdürmeye devam etmelidiru2026
Son söz olarak başlığı tekrarlayalım: Gıda güvencesi ulusal güvenliktiru2026
