Fuad Köprülü
Edebiyatçıların ve tarihçilerin çalışmalarına saygı duyduğu ilim adamlarından biri de Mehmet Fuad Köprülü'dür. 76 yıllık ömrünün 60 seneye yakın zamanını devamlı olarak yazmakla geçiren Köprülü, arkasında 1500'ün üzerinde makale ve çok sayıda kitap bıraktı. Ömrünün ömrünün bir kısmını siyasete harcamasaydı, bugün eserleri elbette çok daha fazla olurdu.
Bu, Türk Edebiyatı'nda İlk Mutasavvıflar gibi muhteşem bir eseri kütüphanelerimize kazandıran Fuad Köprülü hakkındaki ilk yazım. Bu mahcubiyetin ilk ve en önemli sebebi, alimimizle olan komşuluğa rağmen bugüne kadar fırsat bulup da hakkında yazmayışım. Fuad Köprülü'nün mezarı, çalıştığım işyerinin içinde, Kubbealtı Vakfı'nın hizmet verdiği Köprülü Medresesi'nin haziresindedir. Dolayısıyla böyle iyi bir komşuya sahip olmama rağmen kalem oynatmayışımı affedemiyorum. Alfa Yayınları, 'Tarih' dalında Köprülü'nün üç eserini (Türk Edebiyatı Tarihi, İslam Medeniyeti Tarihi, Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri.) kültür hayatımıza kazandırarak bir bakıma uyanışa da vesile oldu.
Türkiye'de edebiyat tarihçiliğinin Cumhuriyet devrindeki babası kabul edilen Fuad Köprülü, modern tarihçiliğin de bizdeki ilk temsilcilerindendir. Şüphesiz ona bu payenin verilmesinde, ilim çevrelerinin çok takdir ettiği Türk Edebiyatı Tarihi isimli misilsiz eserinin rolü büyük. Bu eserde, Orhun yazıtları, Uygur alfabesi ve millu00ee destanlarla birlikte Türk edebiyatının İslamiyet öncesi dönemi de incelenmiştir. Karahanlılar, Selçuklu dönemindeki halk edebiyatı tetkik edilmiş, Çağatay edebiyatı ve tasavvuf metinlerinin nasıl iç içe girdiği ve adeta birlikte eridiği gösterilmiştir. Köprülü'nün çağdaşları olan edebiyat tarihçileri için geniş bir ufkun açıldığı eserdeki bölümler arasında "İslamiyet'ten Evvel Türkler ve Medeniyetler", "Milli Türk Destanı", "İlk Şiirler ve İlk Şairler", "İslam Medeniyeti ve Türkler", "İslamu00ee Edebiyata Umumi Bir Bakış", "İslamu00ee Edebiyatta Tasavvuf Tesirleri", "Karahanlılar Devrinde Türk Edebiyatı", "Selçuklular Devrinde Türk Edebiyatı", "XIII. Yüzyılda Anadolu'da Türk Edebiyatı" gibi bölümler var. Çok değerli olan Türk Edebiyatı Tarihi, Türkiye'de yaygınlaşan edebiyat fakültelerinde ders kitabı olarak okutulmalıdır. Seda Çakmakcıoğlu Şan'ın yayıma hazırladığı Köprülü dizisinin ikinci kitabı Wılhelm Barthold'un İslam Medeniyeti Tarihi isimli eseridir. Bu da İslam medeniyeti hakkında araştırma yapacaklar için mühim bilgiler ihtiva eden kıymetli bir eser. Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri ise külliyatın üçüncü kitabı olarak günışığına çıktı. Başta Köprülü'nün, 12 sayfalık giriş yazısı var. Köprülü, neşredilmesinin ardından Avrupalı tarihçiler arasında büyük yankı uyandıran bu eserinde, sağlam bir tarih yöntemine dayanarak, Beylerbeyilik, kadıaskerlik, defterdarlık, kaptanpaşalık, vergi, tımar ve ordu sistemleri gibi Osmanlı devletinin temel kurumlarını ve bürokrasi unsurlarını tek tek inceleyerek Osmanlı müesseselerinin Bizans kuruluşlarının taklidi olmayıp, kendi geleneği içinde geliştiğini gösteriyor.
Köprülü Ailesinden olan Fuad Köprülü, 4 Aralık 1890'da İstanbul'da doğdu, 28 Haziran 1966 tarihinde burada vefat etti. 1913 yılında, henüz 23 yaşındayken, İstanbul Darülfünunu Türk Edebiyatı Tarihi Müderrisliği'ne getirildi, 1923'te Edebiyat Fakültesi Dekanlığı'na seçildi. 1924'te bir süre Maarif Vekaleti Müsteşarlığı görevini üstlenmesinin ardından Türkiyat Enstitüsü'nün müdürü oldu. Yurtdışında da çeşitli görevler üstenen Köprülü, 1934'te dekan iken Atatürk'ün ısrarıyla Kars milletvekilliğine seçildi. Ankara'daki Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi ve Siyasal Bilgiler Mektebi'nde dersler verdi. 1941 yılına kadar milletvekilli ile hocalığı bir arada yürüten Köprülü, bu tarihten sonra siyaseti seçti Kurucuları arasında olduğu Demokrat Parti'nin 1950'de iktidara geçmesi üzerine, Hariciye Vekili oldu, bu görevini 1956 Mayıs'ına kadar sürdürdü. 1957'den sonra ise siyasetten çekildi.
Osman Akkuşak büyüğümüz, yıllar önce Köprülü ile bir mülakat yapmış. Köprülü, Akkuşak'ın, "Saadeti tarif eder misiniz?" şeklindeki sorusuna şu cevabı vermiş: "Bu, herkese göre değişir; bazısı, vazifeyi yapmakta bulur. Bazısı saadeti, işin alayında, eğlencesinde bulur. Mühim olan nokta, insanların kavli ile fiillerinin birbirini tutması lazım geldiğidir. Böyle olmayan adamlara sahtekar denir. Bu çeşit adamlar hiç rahat olmazlar. Bir de, kabiliyetleri olmadığı halde çok muhteris olanlar rahat yüzü görmezler. Yükselmek ister, başaramaz ve muzdarip olurlar. Başarının sırrı planlı harekettir." İnşallah Akkuşak büyüğümüzün eski röportajları kitap olarak yayımlanır, biz de okur istifade ederiz. Köprülü Külliyatı'nı ilim dünyasına armağan eden Alfa Yayınları'nın yöneticilerini kutlar, dünya çapındaki bu özge bilgimizin diğer eserlerini de bekleriz. (Alfa, Tel. 0 212 511 53 03 www.alfakitap.com)
