Fiyatlar artarken enflasyon nasıl düştü?
Geçtiğimiz hafta Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) eylül ayına ait enflasyon oranlarını açıkladı.
Tüketici fiyat endeksi Eylül ayında bir önceki aya göre %0,99 artarken bir önceki yılın aynı ayına göre %9,26 artış gösterdi. Bu veri açıklandıktan sonra herkes aynı soruyu sormaya başladı.
“Kardeşim fiyatlar artarken enflasyon nasıl düşer?”
Şöyle ki; enflasyon demek fiyatlar genel düzeyindeki sürekli artışa verilen isimdir. Yani, enflasyon varsa fiyatlar zaten artıyordur. Enflasyonun düşmesi fiyatların artış hızının düştüğü anlamına gelir.
Rakamlarla anlatmak gerekirse; Bir ülkede tek bir ürün olduğunu varsayalım. 2017 yılının eylül ayında 100 TL olan bu ürün 2018 Eylül ayında 124,52 ye çıkmıştı. Yani fiyatlar %24,52 artış göstermişti. Son bir yılda ise yani 2018 Eylül ayında 124,52 TL olan ürün geçtiğimiz ay 135,7 TL oldu. Geçen yıl bu ürünün fiyatı 24,52 TL artarken bu yıl 11,2 TL artış göstermiş. Yani fiyatı yine artmış.
Ülkemizde gerek örgün öğretim gerekse açık öğretim fakülteleri vesilesiyle birçok kişi iktisat dersi almasına rağmen maalesef ekonomik haberlerden ve ekonomik meselelerden uzak durmaktadır. Ekonominin gidişatını sadece dolar ve altının artış ve azalışlarına göre yorumlamaktadır. Hâlbuki iktisat derslerinde enflasyonun ne olduğu, nasıl hesaplandığı, nedenleri ve sonuçları anlatılmaktadır. Buna rağmen enflasyonun neden hızla tek haneye düştüğü konusunda yorum yapamamaktadır. Çünkü ezberleyip geçilen dersler öğrenilememektedir.
Neyse konumuz eğitim sistemimizdeki problemler değil. Enflasyon konusuna geri dönelim. Ekonomide fiyatların artış hızının azalmasına dezenflasyon, fiyatlar genel düzeyindeki azalmaya da deflasyon denir.
Yani, birçok kişinin “fiyatlar artarken enflasyon neden düştü?” sorusunun kilit noktası aslında burada patlıyor. Enflasyon varsa fiyatlar artar, fiyatlar genel düzeyi düşüyorsa yani sürekli negatif enflasyon olursa deflasyon olur. Örnek vermek gerekirse bir ürünün fiyatı 100 TL’den 95 TL’ye düşüyorsa burada deflasyondan bahsedebiliriz.
Herkesin enflasyon sepeti farklıdır!
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) yaklaşık yıllık 15 000 (3 yıl toplamı 45 000 )hanehalkı ile yaptığı çeşitli anketler ile enflasyon sepetini belirlemektedir. Bugün Tüketici Fiyat Endeksi kapsamında, 81 il merkezinin tamamını da içeren toplam 225 ilçeden fiyat derlenmektedir. Ayda 28 711 işyerinden 544 256 fiyat derlenmekte ve 4 274 kiracı endeks kapsamında takip edilmektedir.
Yani bu endeks Türkiye’nin tamamını kapsamaktadır.
Herkesin kişisel enflasyon sepeti farklıdır ve istatistikler ülkenin ortalamasını göstermektedir. Bir diğer husus da her ürünün bütçe içindeki ağırlığı farklı olduğu için her ürünün fiyatındaki artış enflasyon sepetini o oranda artıracak diye bir husus da olamaz.
Sonuç;
Birçok kişi “tüm fiyatlar artıyor enflasyon nasıl düşüyor?” sorusunu sormasına karşı şöyle bir durum da olduğunu göz ardı etmemek gerekir.
Eylül ayında endekste kapsanan 418 maddeden; 42 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 292 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 84 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. Yani fiyatları artan ürünler olduğu gibi fiyatı değişmeyen hatta fiyatı düşen ürünler de enflasyon sepeti içerisinde yer almaktadır.
Ezcümle;
Geçen yıl ağustos ayında yaşanan kur şokunun ardından eylül ayında enflasyonda hızlı bir artış olmuş, geçen yıldaki yüksek baz etkisine bağlı olarak, alt grupların tamamında yıllık enflasyon önemli bir düşüş kaydetmiştir.
