Eylül Ayında Gıda Enflasyonunun Etkisi Azaldı
Hafta başında açıklanan Eylül ayı enflasyon verisi beklentilere yakın geldi.
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) verilerine göre; tüketici fiyat endeksi (TÜFE) Eylül ayında bir önceki aya göre yüzde 1,25, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 13,04, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 19,58 ve 12 aylık ortalamalara göre yüzde 16,42 arttı.
Eylül ayına ait tarihsel verilere bakıldığında, 2005 yılından bu yana yıllık bazda en yüksek ikinci artış, aylık olarak ise en yüksek üçüncü artışın 2021 Eylül ayında gerçekleştiğini görüyoruz. Hatırlanacağı üzere Ağustos 2018’de dolar kurunda sert bir yükseliş kaydedilmişti, bunun sonucunda da 2018 Eylül ayında TÜFE yıllık yüzde 24,52, aylık yüzde 6,30 artmıştı. Ancak bu sıkıntılı dönem kısa sürede sonlanmış, TÜFE yıllık değişim oranı bir sene içinde tek haneye kadar gerilemişti.
Nedenler ne kadar az olursa çözümü de doğal olarak o kadar kolay oluyor. Şu an geldiğimiz noktada ise durum biraz farklı. Enflasyonu yukarı çeken nedenler hem daha fazla hem de bu unsurların önemli bir kısmı dışsal faktörlerden kaynaklanıyor.
Enflasyondaki artışa, temelde maliyetlerin yükselmesi, arzın talebi karşılayamaması gibi aşina olduğumuz unsurlar sebep oluyor. Ancak küresel salgın bu sorunları daha fazla derinleştirirken, diğer yandan da olası yıkıcı sonuçlarını henüz tam idrak edemediğimiz iklim değişikliği ve buna bağlı olarak ortaya çıkan kuraklık, yangın ve sel felaketleri de enflasyon sepetinde ağırlığı en yüksek olan gıda grubuna ait fiyatları olumsuz yönde etkiliyor.
Normal şartlar altında gıda fiyatlarının yaz aylarında düşmesi veya sabit kalması beklenirken, bu ana harcama grubu ortalamanın oldukça üzerinde kalmıştı. Örneğin Ağustos ayında TÜFE yıllık yüzde 19,25, aylık yüzde 1,12 artarken, gıda ve alkolsüz içecekler yıllık yüzde 29, aylık ise yüzde 3,18 ile artışın en yüksek olduğu ana harcama grubu olmuştu. Yine Ağustos ayında en yüksek artış gösteren ilk 20 seçilmiş maddeden 15’i gıda veya içecek ürünüydü. Eylül ayında ise yıllık yüzde 28,79 artan gıda ve alkolsüz içecekler grubu yine ilk sırada yer alırken aylık yüzde 0,50 artışla da ortalamanın altında kaldı.
Gıda fiyatlarındaki artışla mücadele kapsamında bin adet Tarım Kredi Kooperatifi marketinin hizmete açılması gibi bazı adımlar atılıyor. Belirli bir kesim diğer marketler ile fiyat karşılaştırılması yaparak bu adımın çok da etkili olmayacağı konusunda ısrar ediyor.
2019 Ocak ayında gıda fiyatları yıllık yüzde 30,97 artınca tanzim çadırları kurulmuştu. Ürün çeşitliliği az ve sınırlı ölçüde satış yapılıyordu ancak fiyatlar piyasanın çok altında belirlenmişti. Örneğin soğan, patates marketlerde 7 TL iken burada 2 TL’den satılıyordu. Bunun üzerine marketler bu ürünlerin fiyatını tanzim satış fiyatına eşitlediler. Böyle bir faydası olmuştu. Bakalım bu yeni açılacak bin market piyasayı nasıl etkileyecek.
