Enflasyon nasıl düşecek?

Enflasyon konusu herkesin cebini doğrudan ilgilendirdiği için herkesin rahatlıkla yorum yaptığı bir konu.

Enflasyon, en genel ifadeyle fiyatlar, genel düzeyindeki sürekli artıştır. Yani enflasyondan bahsediliyorsa fiyatlar artıyordur. Enflasyonun düşmesi, fiyat artış hızının düşmesi anlamına gelir. Yani bir dönem 100 birim olan fiyatlar genel düzeyi sonraki dönem 120 olduktan sonra üçüncü dönemde 125 olmuşsa burada enflasyon düştü ifadesi kullanılır. Yani fiyat artış hızı düşmüştür. Enflasyonun düşmesi fiyatların düştüğü anlamına gelmez. Bir dönem 20 birim artan fiyat sonraki dönemde 5 birim artmışsa burada fiyat artış hızı düşmüştür. Yani enflasyon düşmüştür.

Hükümet yetkilileri yıl içerisinde düşeceğini ifade ediyorlar. Burada kastedilen konu öncelikle fiyatlar genel düzeyindeki artış hızının düşürülmesidir.

Türkiye’de enflasyonun birkaç farklı nedeni var. Diğer ülkelere göre Türkiye’de enflasyonun daha yüksek olması ve önümüzdeki aylarda düşeceğinin ifade edilmesinin nedenlerini genel hatlarıyla anlatmaya çalışayım.

Malum olduğu üzere küresel bir salgın döneminden geçiyoruz. Salgın sebebiyle öncelikle tüm dünyada karantina tedbirleri alındı, evde kalma çağrıları yapıldı, sokağa çıkma kısıtlamaları uygulandı. O dönemde dünya genelinde birçok işletme işçi çıkardı. Türkiye’de ise işçi çıkarma yasağı uygulandı.

Bu dönemde tedarik zinciri bozuldu. Enerji fiyatları alt üst oldu. Çin uyguladığı kapanma tedbirleri sebebiyle Çin’den tedarik sağlamak zorlaştı. Artan enerji fiyatları sebebiyle emtia fiyatları yükseldi. Konteyner bulunamaması sebebiyle konteyner fiyatları arttı. Tüm bunlar sebebiyle küresel enflasyon hızla yükseldi.

Bu dönemde pandemiyle birlikte bir de mevsimsel değişimler sebebiyle sel, yangınlar ve kuraklık süreci de yaşadık. Birçok mahsul henüz tarladayken yandı.

Bunların dışında bir de Türkiye’de yaşanan döviz kuru artışı sebebiyle ithal maliyetlerinin artması enflasyonu hızlandıran bir etki oluşturdu.

Tüm bunlara ek olarak da küresel tedarik zincirinin bozulması sebebiyle Türkiye’ye yönelim arttı. Türkiye’nin ihracatında hızlı bir artış yaşandı. Döviz kurunun da hızlı yükselmesi sebebiyle daha cazip gelen Türk mallarının fiyatları artmaya başladı. Yurt dışından gelen yüksek talebe bağlı olarak yurt içinde de fiyatlar yükselmeye başladı.

Özellikle ihracat artışı ve döviz kurundaki yükseliş sebebiyle yaşanan enflasyon nedenleri, Türkiye’de enflasyonun diğer ülkelere kıyasla daha yüksek olmasına neden oldu.

Peki, hükümet kanadından yapılan “enflasyon düşecek” açıklamalarının dayanağı nedir?

20 Aralıkta açıklanan “kur korumalı TL vadeli mevduat” politikası sonrasında döviz kurunda bir dengelenme süreci başladı. Döviz kuru sabit kaldıkça bu politikaya yönelmenin de artması bekleniyor. Döviz kuru dengelenmesi devam ettikçe buna bağlı olarak yaşanan enflasyon nedeni ortadan kalkacaktır.

Bir diğer husus ise ihracat artışı sebebiyle yurt içinde de fiyatların artması. Döviz kurundaki dengelenme devam ettiği sürece yurt içindeki fiyatlar ihracat fiyatları seviyesine geldikçe orada da fiyat artışları duracaktır.

Sadece bu iki neden bile Türkiye’de enflasyonun düşmesine neden olacaktır. Böylece kuraklık ve küresel enflasyon sebepleri kalacaktır.

Kuraklık ve emtia fiyatları dünya genelinde bir sorun olması sebebiyle bizim dışımızda olan bir mesele. Bu konuya bizim yapabileceğimiz çok fazla bir şey yok.

Böylece enflasyon dünya geneline paralel olacak seviyelere kadar düşecektir.

Bu süreç hemen olacak değil elbette. Süreç gerekiyor. Ancak Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin de ifade ettiği üzere ocak ayında pik yaptıktan sonra enflasyon düşmeye başlayacaktır.

Bunun dışında ocak ayı başında elektrik, doğalgaz gibi temel girdilere yapılan zamlar sebebiyle enflasyonda bir artış olacaktır.

Bir de hesaplama yöntemi sebebiyle de bir artış söz konusu olacaktır. Yani kasım ayında 100 TL olan ürünün fiyatı aralık ayının ortasında 150 TL’ye çıktıysa ortalaması 125 TL olarak hesaplanmıştır. (Normalde geometrik ortalama alınır. Basitçe ifade etmek için aritmetik ortalama aldım) Fiyatın hiç değişmediğini varsayarsak ocak ayında 150 TL olarak devam ederse aralık ortalaması 125 TL olduğu için bu seviyeden 150 TL’ye çıkmış gibi görünecektir. Bu da fiyatların hiç değişmemesi durumunda bile enflasyonun yükseleceğini gösterir. Aralık ayında da birçok kişinin daha yüksek hissedildiğini ancak daha düşük açıklandığı yönünde yorum yapmasının en temel sebebi olduğu söylenebilir.