EKONOMİ KAÇ KAT BÜYÜDÜ ?
Ekonomilerin büyüklüğü GSYH ile ölçülür.
Açılımı, Gayri Safi Yurtiçi Hasıladır.
GSYH, bir ülkede üretilen mal ve hizmetlerin toplam parasal değerini gösteren çok önemli temel bir makro göstergedir.
Kısaca, ülkenin üretim gücünü ifade eder.
İktidarların performansları da GSYH'yı ne ölçüde artırdıklarına endekslidir.
Ciddi bir sıçrama sağlamışlar ise her fırsatta siyasi malzeme konusu yaparlar.
Bizde de aynı durum söz konusudur.
Şu cümle sık sık tekrarlanır:
"2002 yılında 230 milyar dolar olan GSYH, 2012'de 3,5 kat artırılarak 786 milyar dolara çıkarılmıştır."
Doğrudur, itirazımız olamaz.
Hakikaten dolar bazında ekonomi üç buçuk kat büyümüştür .
Ama dikkat buyurun, dolar bazında diyoruz.
Ve kendimizi avutuyoruz.
Neden?
Şundan:
Esas olan üretim miktarındaki değişmedir.
Üretim aynı kalmış ise büyümeden söz edilemez.
Bunu aklımızın bir kenarında tutalım.
İşin püf noktasına gelelim.
Üretim miktarı, cari fiyatla değerlendirilir.
Sonra dolara çevrilir, dolar cinsinden GSYH bulunur.
Enflasyon dikkate alınmadığından sonuç yanıltıcı olur.
Üretim sabit olsa bile fiyat artışı nedeniyle ekonomi büyümüş gibi görünebilir.
Bir örnekle anlatalım.
Ülkede tek bir mal üretildiğini farzedelim.
2011'de
Kg fiyatı 3 lira ise, üretimin parasal değeri, yani GSYH o yıl için 3 bin liradır.
2012'de üretim miktarı değişmesin, fakat kg fiyatı 4,5 liraya çıksın.
O takdirde GSYH 4 bin 500 liraya yükselecek, dolayısıyla ekonomi yüzde 50 büyümüş görünecektir.
Halbuki üretim geçen yıla göre değişmemiş, ekonomi yerinde saymıştır.
Böyle yanıltıcı sonuçları önlemek için belli bir dönemin mal ve hizmet fiyatları esas alınarak hesaplama yapılmaktadır.
TÜİK, 1998 fiyatlarını baz almaktadır.
1998 mal ve hizmet fiyatlarına göre 2002'de GSYH 72,5 milyar lira iken 2012'de 117,8 milyar liraya ulaşmıştır.
Artış yüzde 62,5.
İşte gerçek büyüme oranı budur.
Kişi başına gelir ise sabit fiyatlarla 2002'de 1.100 liradan 2012'de 1.570 liraya yükselmiştir.
Artış yüzde 43.
Nüfus artışı nedeniyle kişi başı gelir daha az artmıştır.
GSYH'nın dolarla hesaplanmasına gelince; dolar kuru pahalandıkça GSYH o nisbette düşük çıkar.
Şöyle ki;
2012'de GSYH cari fiyatlarla 1.416,8 milyar liradır.
Bu tutarın ortalama dolar kuru olan 1,80'e bölünmesiyle GSYH'nın dolar cinsinden 786 milyar olduğu bulunmuştur.
Peki, dolar şimdi 2 lira.
Bu kura göre yeniden hesaplarsak, GSYH 78 milyar dolar azalarak 708 milyar dolara inecektir.
Kaldı ki 10 yıl boyunca doların da enflasyon nedeniyle yüzde 30 değer kaybettiği nazara alınırsa, bu rakam daha da küçülecektir.
Görüldüğü üzere dolar cinsinden GSYH, uygulanan kura göre değişkenlik arzetmektedir.
Gerçeği aksettirmekten uzaktır.
O yüzden sabit fiyatlarla hesaplanan GSYH'ya itibar edilmelidir.
O zaman da son on yılda ekonominin 3,5 kat değil, ancak yüzde 62,5 büyüdüğü gerçeğini kabullenmek zorundayız.
