Edirne Defterleri
Tezyinu00ee sanatlarımızın tanıtılmasında ve yaygınlaşmasında en çok emeği geçen ressam ve müzehhip Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver, ülkemizde özellikle tezhip ve minyatür sanatlarının sevdirilmesinde mühim hizmetleri olmuştur. O hayatını gelenekli sanatlarımızın ihyasına adamış bir abide şahsiyetti. 'Bir müze adam' olan Ünver, eskilerin 'hezarfen' dedikleri 'bin hünerli' sanatkarlardandı. Bir akademi, bir üniversite gibiydi. Tıp doktoru ve tarihçisi, sanat tarihçisi, etnograf, ressam, nakkaş, müzehhip, şair ve yazardı. Unutturulan minyatür, tezhip ve nakış sanatlarını yeniden hafızamıza ve hayatımıza kaydetti. Bıraktığı eserler ve tuttuğu defterlerle 'hayır defteri' her zaman açık duruyor.
Süheyl Ünver (1898-1986) İstanbul'da doğdu ve çok sevdiği bu şehirde vefat etti. Medresetül Hattatu00een'e devam ederek hocası Yeniköylü Nuri Bey'den tezhip öğrendi. Necmettin Okyay'dan ebru, Hasan Rıza Efendi'den hat, Hoca Ali Rıza'dan resim dersleri aldı. Tıp sahasında önemli mevkilere geldi, büyük hizmetleri oldu. 1973'de emekli olduktan sonra da vefatına kadar sanatla uğraştı. İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi'nde minyatür hocası oldu. Topkapı Sarayı'nın 500 yıllık Nakışhanesi'ni ihya ederek burada öğrenci yetiştirdi. Mimaru00eeden anlıyor, resim yapıyor, hat, ebru, minyatür ve tezhip ile uğraşıyordu. u00c2deta bütün hayatını bu güzellikler kaplamıştı. Çizgilerden, renklerden, desenlerden, motiflerden oluşan renkli bir dünyası vardı. İyi bir hocaydı, verici, donatıcı, kuşatıcı ve zenginleştiriciydi. Herkese bir şeyler vermek istiyordu. Arşivini Süleymaniye Kütüphanesi ve Türk Tarih Kurumu'na bağışlamıştı.
İyi bir seyyahtı, İstanbul'u ve diğer tarihu00ee şehirlerimizi karış karış gezdi, notlar aldı. 15 yabancı, 10'dan fazla yerli, ilmu00ee ve tıbbu00ee kuruluşa üyeydi. Yorulmaz araştırmacımıza bir çok ödül verildi. Başlıca eserleri İslam Tababetinde Türk Hekimlerinin Mevkii ve İbn-i Sina'nın Türklüğü, Anadolu Beylikleri ve Tıp Tarihimiz, Yılan Remzi ve Selçuklular Tababeti, ilim ve Sanat Bakımından Fatih Devri Albümü, Türk Motifi ve İstanbul Risaleleri.
Kendisini ziyaret etmiştim. Hoca o görüşmede, gelenekli sanatların yeniden ihya edilmesi ve bu yolda çaba harcanması gerektiğini söylüyordu. Orhan Okay, klasik sanatlarımızın dünden bugüne ulaşmasında Hoca'nın 'köprü' görevi üstlendiğini söyler. Mehmet Kaplan ise, "Süheyl Bey, bir değil on profesörün yaptığından daha fazlasını yaptı." der. Ahmet Hamdi Tanpınar, Beyazıt Camii önünde karşılaştığı Hoca'ya, "Süheyl, İstanbul sana emanet!" der, iki gün sonra da vefat eder.
Daha önce Süheyl Ünver'in Konya Defterleri ile Bursa Defterleri'ni neşreden Kubbealtı, şimdi de kültür hayatımıza Edirne Defterleri'ni armağan etti. Eseri yayıma hazırlayanlar Mine Esiner Özen ve Gülbün Mesara. Tasarım Ersu Pekin'e ait. Hazırlayanlar bir sunuş yazısı kaleme almış. Burada son derece çarpıcı bilgiler var. Ünver'in, 100'ü aşkın orijinal eser, risale ve kitap halinde 2 bin muhtelif dergi ve gazetelerde etüd, yazı ve makalesi, eski Türk resim ve tezhibine ait 5 bin adet el yapısı çoğu aslı gibi orijinal örnekleri bulunuyor. Batı, Arapça ve Farsça yayınları, makale ve özetler halinde 236 adet bibliyografisi mevcut. Ayrıca Süleymaniye Kütüphanesi'ni 2000'den fazla defter ve dosyası süslüyor. Edirne Defterleri işte bu muhteşem arşivin sadece bir parçası. Kuşe kağıda basılan eser, 271 sayfadan oluşuyor.
Bir kültür araştırıcısı, tarihçisi ve tetkikçisi olan Ünver, bu eserinde bizi zengin bir coğrafyada muazzam nakışlar, çizgiler, resimler, ışıklar, fotoğraflar ve sanat eserleri arasında gezdiriyor. Edirne'ye yürekten bağlı olan Hoca, "Edirne için yaşar." Başta Selimiye Camii olmak üzere sanatımızın seçkin eserlerini burada görür, inceler ve kaleme alır. Tarihu00ee camilerin, çeşmelerin, medreselerin, külliyelerin, hamamların, köprülerin fotoğrafları, resimleri, krokileri, bilgileri bu defterlerde nakış nakış işlenmiştir. Cami hazirelerinde yatanların künyeleri çıkarılmış, merhumların makam ve mevkileri tespit edilmiş, minyatürler için açıklamalar yapılmıştır.
Hoca, Edirne'nin olağanüstü güzellikteki sivil mimari örneği olan evlerinin fotoğraflarını çekmiş, yanlarında açıklamalar yapmıştır. Edirne'de kaldığı süre içinde tuttuğu günlükleri okuyoruz. "EDİRNE- Sonbaharda Tabiat" başlıklı kartpostala açıklama yapmış, duygu ve düşüncelerini kaleme almıştır. "Bir İstanbul medeniyeti yaşatmışız. Bir Edirne medeniyeti vücuda getirmişiz." diyen Süheyl Bey, Edirneli kadınların zarafetini anlata anlata bitiremez. Sayfa 118'deki başlık:"Edirne Medeniyetinden Örnekler ve İntibalar." Selimiye için yazılan şiiru2026 Mimar Sinan'ın temsili resmiu2026 Edirne Sokullu Mehmed Paşa Hamamı önünde seyyar fotoğrafçıda çekilen fotoğrafu2026 Tarih 21 Eylül 1960, arkadaki panoda ise "Edirne Hatırası" yazısıu2026 Camileri, evleri, sokakları, mahalleleri, köprüleri, çeşmeleriyle Edirne. Eski Cami, Sokullu Mehmed Paşa Camii, Taşhan, Süleymaniye, Kirazlı Mescid, Muradiye, Cihannüma, Kuşçu Doğan Camii, Uzun Köprü, Keşan, Eski Saray, namazgah ve mezartaşlarıu2026
Tarihimizi sevenler, Edirne'ye hayran medeniyetimize aşık olanlar, mimaru00ee mirasımızı merak edenler, Süheyl Ünver'in Edirne Defterleri'ni büyük bir zevkle okuyacak ve resimleri hayranlıkla seyre dalacaklardır.
