Dönüş(tür)mek: Maya az veya Bozuksa…
Dönüşmek sözcüğü bir biçimden, bir durumdan başka bir biçime veya duruma (hal) geçmek anlamındadır. Eskide bu anlamda tahavvül etmek kullanılırdı. Durum bir şeyin içinde bulunduğu koşulların hepsi, vaziyet, hâl, keyfiyet, mevki, pozisyon anlamındadır.
Toplumun ekonomi, eğitim gibi birçok alanda bir durumdan diğer duruma (daha iyisine) geçme isteği vardır. En azından 18. Yüzyıldan beri bu bir caba olarak ortaya konulmuştur. Fakat bu tam olarak başarılamamıştır.
Neden başarılamamıştır?
Konuyu daha açık bir anlatım için Nasrettin Hoca’ya atfedilen bir fıkrayı hatırlayalım:
Göle maya çalmak…
Bir gün Nasrettin Hoca eline yoğurt bakracını alıp göle doğru yola koyulmuş.
Bunu gören köylüler Hoca’yı takip edip etrafına toplanıp izlemeye başlamışlardır.
Hoca Nasrettin başlamış yoğurt mayasını göle kaşık, kaşık çalmaya:
Köylüler şaşkınlıkla izlerken, içlerinden biri Hoca’ya yaklaşmış;
– Köylü: Hayırdır Hocam, ne yapıyorsun böyle?
– Hoca: Görmüyor musun, göle yoğurt mayası çalıyorum.
– Köylü: İlahi, hocam, hiç göle maya çalmakla göl maya tutar mı?
– Hoca Nasrettin O nüktedan cevaplarından birini daha vermiş; “Ya tutarsa…”
Fıkra bu! Fakat mayalamada (dönüştürmede) etkili unsurları şu şekilde sıralayabiliriz: (1) mayalayan, (2) maya, (3) mayalanan (4) mayalama şartları…
Bu ayrımdan yola çıkarak, mayalayanın becerisi, mayanın yetersiz veya bozuk olması, mayalanan malzemenin çok fazla veya bozuk olması ve mayalama ile ilgili şartların elverişsiz olması üzerinde uzun analizler yapılabilir.
Şimdi yukarda sorduğumuz soruyu tekrar soralım: Dönüşüm Neden başarılamamıştır? Elbette birçok cevap sıralanabilir. Fakat bu yazıda dönüştürücü (maya) ile ilgili bazı eksikliklere (nakisa) dikkat çekeceğim.
Maya (Farsça māye); bazı besinlerin yapımında mayalanmayı sağlamak için kullanılan maddelere denilmektedir. Mayalanma ise organik maddelerin bazı mikroorganizmalarca salgılanan enzimler etkisiyle uğradığı değişikliktir (fermantasyon).
Dönüştürücü…
Toplumu dönüştürmek isteyen kişi ve ideolojilerin önemli sorunları (eksiklikleri) vardır. Çok sayıda eksiklik olmakla birlikte meseleyi dönüşmek, kalite ve kantite (sayısal) eksikliği ve havale etmek faktörleri açısında irdeleyeceğim:
Nicel ve nitel eksiklik: Toplumu dönüştürmek isteyenler sayısal ve nitelik olarak yeterli değildir. Bir litre süte 1 yemek kaşığı yoğurt koyarsanız 5 - 6 saatte yoğurdunuz mayalanmış olur. Şayet 1 litre süte 1 şeker kaşığı yoğurt koyarsanız 12 saatte yoğurdunuz mayalanır. Mayanız az ve kalitesiz ise süre uzar veya tutmaz. Birde maya bozuksa dönüştürmek istediğiniz tüm malzemeyi bozarsınız.
Dönüşme: Dönüştürmek için yola çıkanların kendilerinin dönüşmesi önemli bir sorundur. Dönüştürmek dönüşmesini sağlamak (tahvil etmek). Bir toplumda bireyler kendinden çok sürekli olarak bir başkasının namuslu, çalışkan, ahlaklı olmasını istemesi dönüştürmekten çok dönüşeceğinin önemli işaretidir. Bazı dönüştürmek isteyenlerin kendileri dönüşmüştür. Bu durum bu topraklarda dönek, hain, münafık tartışmalarının temelinde yatan sebeptir.
Havale etmek: Banka, postane vb. aracılığıyla gönderilen para havale olarak adlandırılmaktadır. Havale etmek bir işi bir başkasının sorumluluğuna bırakmaktır. Dönüştürmek isteyenler sorumluluklarını sürekli bir başkasına bırakmaktadır. Emperyalizm, Siyonizm vs söylemlerin temelinde sorumluğun aktarımı vardır.
Ya diğer faktörler! Ortam (hukuk/demokrasi) ve mayalanan (birey/toplum). Bunlarda oldukça dikkat edilmesi gereken konulardır. Bunları ayrı bir yazıda inceleyeceğim.
Fıkrada Nasrettin Hoca, göle maya çalmak istemekle hangi mesajı vermiştir? Her halde toplumda olmadık işlerle uğraşan, boş hevesler peşinde koşan kişilere ders vermek istemiştir. Ancak, bazı derslerin maliyetinin yüksek olduğu unutulmamalıdır.
Son söz: Maya azsa (bozuksa) değişim olmaz.
