Din, Bilim ve Üniversite

Geçen gün “bilimin temeli şüpheye dayanır, bir inancın (ideoloji diye de okuyabilirsiniz) mensubu o bilimi yapamaz” mealinde bir yazı okumuştum. Yazı aslında üniversitelerin içerisinde yere alan dini eğitim (farklı dinler olabilir) veren kurumlar ile ilgiliydi.

İddiayı biraz daha genişleterek şu soruyu soralım: Bir araştırıcı, kendince aidiyet duyduğu bir konuda (tarihi, ana dili, inancı vs) bilimsel araştırma yapabilir mi?

Bu konuda sosyal (ilahiyat ve hukukçu) ve fen bilimciler (mühendis ve sağlık) üzerine eğitim almış arkadaşlarımla (çoğunluğu akademisyen) konuyu değerlendirdim. Bu tartışmayı size özetleyeceğim:

Subjektif görüşlerden arınmak

İlk olarak mühendis ve tıp fakültesinde akademisyenler ile değerlendirmemizden ilgili kısmı aktarayım: Mühendis kökenli birisi “İkisi birbirinden tabii ki farklıdır. Zaten ilahiyat fakültelerinin akademik mi, yoksa din adamı yetiştiren kurumlara mı dönüştürüleceği tartışması buradan çıkmıştı. Tabii burada araştırma yapacak kişi illa da ateist olacak diye bir şey yok, nitekim mühendislik okuyanların çoğunun inançlı olduğu gibi...” Bir başka mühendis kökenli akademisyen, “bir dindar, inancıyla ilgili konuda akademik çalışma yapamaz” düşüncesinde ve şunları ekliyor: “Sanırım dünyanın neresi olursa olsun, akademisyen de olsalar, özellikle sosyal konularda insanların bir konuyu incelerken kendi subjektif görüşlerinden arınmaları mümkün değil.”

Bilimin konusu

Sosyal bilimlere vukufiyeti ile bir entelektüel olarak Uzman Dr. Hanifi Dağoğlu’nun, ifadeleri ise çok dikkat çekici: “Felsefe orjin olarak din kökenlidir. Sokrates; ‘bize hikmet verilmedi, biz hikmeti sevenleriz (filozof)’ sözü felsefenin ortaya çıkış biçimini ortaya koyar. Antik Yunanda felsefe dili geliştikten sonra, bilgi alanı fizik ve metafizik alan olarak ayrıldı. Bu anlamda teoloji tam olarak metafizik bir alandır. Kısaca ‘ölçüle bilineni ölçme, ölçülemeyeni ölçülebilir hale getirme’ prensibinden doğdu. Sosyal bilimler de ölçülemeyen alan olarak kabul ediliyorsa da, mümkün oldukça ölçülebilir hale getirilmeye çalışılarak sosyal alan bilimi yapılır. Bu anlamda tarih ideolojik yorum kabul edilir, bilim kabul edilmez. Çünkü özünde spekülatif bir alandır. Bu perspektif ile düşündüğümüzde felsefe günümüzde metafizik dışında uğraşı alanlarını yitirmiştir. Metafizik tam anlamıyla felsefenin konusudur ve bilim olamaz. Felsefe-bilim ilişkisine gelince, felsefe bilim için ancak bir hipotez olabilir. Eskatoloji (ahiret bilim) bu guruptan sayılır ve spekülatiftir. Bundan dolayı yaşadığımız çağa ‘bilim çağı’ denir.

Bu grupta objektif olunamayacağı düşüncesi hakim.

Pozitivist bakış

İkinci olarak, ilahiyatçı ve hukukçular ile değerlendirmemizden ilgili bazı kısımları aktarayım. Bir ilahiyat kökenli akademisyen “Bilim pozitivist bakış açısıyla değerlendirilirse doğru bir tespit”. Bir hocamız ise “Bu yaklaşım bilimsel bir yaklaşım olamaz. Evet, ilâhiyat kavramı söz konusu bu metodları çağrıştırıyor, olabilir. O bakımdan adı "İslâmî İlimler" olsun diyenler de bulunmuştur. Ama adının ne olduğu değil, içeriğinin, amaç ve müfredatının ne olduğu önemli.”

Tartışmada hukukçu bir dostumuz ise şüphe ile bilimsel çalışmaya başlanabileceğini kabul etmekte ve bilimsel sorunlar konusunda objektif olunabileceğini iddia etmekte.

Bu grupta hukukçulara bir itiraz var:

Hukukçular objektif değil ki! Bunu şu şekilde açıklamakta: “Önemli kararlar hep oylamayla alınıyor ve üyeler dünya görüşlerine göre oy kullanıyor. Ben bu durumu konferans veren Sami Selçuk’a sordum: Yargı kararlarının oylama usulü alınması hukuka uygun mu?

Cevap özetle şu şekildeydi: “Bu yılın en güzel sorusu bu oldu. Ancak vereceğim cevap güzel olmayacak. Oylama, hukuksuzluğun çözüme kavuşturulmasıdır, çaresizliğin çaresidir.”

Sonuç olarak aynı soruya farklı cevaplar!

Baştaki soru galiba haklı, aidiyetiniz, dünya görüşünüz, bulunduğunuz mevzi objektif değerlendirmenize ket vuruyor.

Son söz: Kirpiye yavrusu pamukçuk gözükür.