Deprem bölgesinde istihdam

On binlerce can kaybına neden olan büyük depremin üzerinden yaklaşık iki ay geçti. Depremden etkilenen 11 ilin toplam nüfusu yaklaşık 14 milyon kişi iken bu bölgede istihdam edilenlerin sayısı ise 3,8 milyon olarak tahmin ediliyor. GSYH’nın yüzde 9,8’ini oluşturan afet bölgesinde işgücünü korumak, bölgede üretimin devamlılığını ve yerinde istihdamı sağlamak ülke ekonomisi için son derece önemli.

Konuyla ilgili olarak PERYÖN (Türkiye İnsan Yönetimi Derneği) tarafından hazırlanan raporda, depremin istihdama verdiği zararı büyük ölçüde telafi edecek çözüm önerileri şu şekilde sıralanmış;

-İşverenlerin depremden etkilenmiş çalışanlar ve vatandaşları desteklemek için yaptığı maddi yardımların vergi ve sigorta ödemelerinden muaf tutulması,

-Bölgede faaliyet yürüten işverenlerin ödenmemiş idari para cezalarının affedilmesi veya ertelenmesi.

-Kamu tarafından afet bölgesinde yerinde istihdamı destekleyecek teşvik programları yürütülmesi,

-Deprem bölgesinde çalışanların ücretleri üzerinden sigorta primi ve gelir vergisi alınmaması, böylece bölgede çalışmanın cazip hale getirilmesi,

-İşgücüne ihtiyaç duyulan afet bölgelerinde özel istihdam bürolarının bölgede faaliyet göstermesinin kolaylaştırılması ve bu büroların bölgeye ilişkin faaliyetlerde gelir vergisinden muaf tutularak teşvik edilmesi, yasada belirtilen bazı mükellefiyetlerin (özellikle geçici iş ilişkisine yönelik) bu bölgelere özel, belirli bir süre için esnetilmesi,

-Depremden etkilenmiş çalışanların işe devamlılığının sağlanması için psikolojik destekler verilmesi,

-Türkiye’deki tüm işletmelerin olası büyüme ve yatırım planlarında afet bölgelerine yatırım yapmalarının teşvik edilmesi, yapılacak yatırımlarda bölge insanının istihdamına öncelik verilmesi,

-İşgücü kaybı yaşayan işletmelerin nitelikli işgücü taleplerinin mesleki eğitim kursları düzenlenmesi yoluyla karşılanması,

-Bölgede inşaatlar başladığında doğacak teknik eleman ihtiyacını yerelde karşılamak üzere ilgili alanlarda teknik ve mesleki eğitimlerin verilmesi, bu çalışmalar için öncelikle bölgedeki işgücünden faydalanılması,

-Engellilerin istihdamını teşvik etmek üzere engelli bireylerin çalıştığı süre boyunca SGK prim oranlarının azaltılması. Sosyal yardımların asgari ücrete oranının çalışmanın devamlılığını sağlayacak şekilde yeniden düzenlenmesi,

-Bölgede faaliyet gösteren işletmelerin ücret ödeme aczine düşmeleri durumunda iflas vb. şartlar aranmaksızın işçi ücretlerinin ücret garanti fonundan ödenmesine ilişkin yine bölge ve süre ile kısıtlı düzenleme yapılması,

-Afet sonrası krizlerden en çok etkilenen kadınların istihdamını desteklemek için çocuk, yaşlı ve engelli bakım hizmetlerinin sağlanması, kadınların işgücüne katılımının mesleki eğitim ve beceri geliştirme kursları ile desteklenmesi, yanı sıra kamunun ve özel sektörün satın alımlarda bölgedeki kadın girişimciye ve kadın kooperatiflerine öncelik vermesi.

Raporda yer alan bu önerilerin her biri son derece önemli olup uygulandığı takdirde etkin sonuçlar elde edilebilir. Depremden etkilenen şehirlerde özellikle yatırım teşviklerinin artırılması istihdama ciddi bir katkı sağlayacaktır.

Elbette can kayıplarının telafisi mümkün değil. Ancak afet bölgesindeki istihdamın kayıt dışılık oranının yüzde 39 ve işsizlik oranının genel ortalamanın epey üzerinde olduğu göz önüne alındığında, doğru istihdam politikalarıyla bu veriler olumlu yönde değişebilir.